DSC00639

Ul Psychologia analityczna C.G. Junga 81

w biblijnej opowieści o Ablu i Kainie, o Jakubie i Ezawie, współcześnie w schemacie klasycznego westernu: szlachetny szeryf, zły przestępca. Relacje między postaciami wskazują zarazem na odwieczny dla człowieka problem współistnienia obok siebie i przenikania się ze sobą dobra i zła w naturze ludzkiej. Jak pisze Jung,

„...o ile możliwe jest poznanie względnego zła, które tkwi w naszej naturze (cień w nieświadomości indywidualnej), o tyle spojrzenie w oczy złu absolutnemu jest doświadczeniem równie rzadkim co wstrząsającym” (Jung, 1981, s. ISO).

Archetypy, których istnienie jednostkajnapotyka wszedłszy w drugą fa-zę indywiduacji, to archetyp animy i animusa (syzygie) oraz archetyp Starego Mędrca i Wielkiej Matki. Archetypy te nie zostaną tu szerzej omówione, gdyż z jednej strony wymagałoby to sformułowania odpowiedniego zaplecza w postaci wiedzy z zakresu antropologii kulturowej, wiedzy o mitach religijnych i związanych z nimi symboli, z drugiej zaś strony kontrowersyjność poglądów Junga w tym właśnie obszarze czyni tę wiedzę mało użyteczną psychologicznie. Spróbujmy jedynie zarysować idee Junga związane z wymienionymi archetypami.

Obserwacje potoczne i potoczna mądrość psychologiczna od najdawniejszych czasów dostrzegała, iż dwupłciowość rodząju ludzkiego nie wyraża aę tylko specyfiką biologicznych funkcji kobiety i mężczyzny, lecz taktp specyfiką przeżywania i ujmowania świata. Męskość i żeńskość od najdawniejszych czasów stanowiła analogon bądź wyraz odmienności pierwiastków kosmosu. Ta odmienność płci, nie tylko w aspekcie prokreacyjnym, dostrzegana była także od zarania dziejów człowieka jako komplementarna tak w strukturze świata, jak i sposobach ujmowania go, przezywania. Wiedza ta, z której wyniknęło przeświadczenie o pełni przeżyć i doświadczeń tylko w zjednoczeniu pierwiastka męskiego i żeńskiego, znalazła swój wyraz w archaicznym micie o boskiej i ludzkiej androgynii (obojnactwie). Dostrzegano także, że w postawach, myśleniu i zachowaniu mężczyzn i kobiet pojawić się mogą z różną siłą cechy właściwe płci przeciwnej. Te potoczne obserwacje znajdują potwierdzenie w obserwacjach naukowych. Dopiero jednak Jung podjął próbę naukowego opisu i wyjaśnienia tych zjawisk.

•...trzeba było wielu doświadczeó, aby empirycznie uchwycić istotę animy i ani* musa (...) zdaję sobie sprawę z tego, że chodzi tu o pracę pionierską, która z konieczności ma charakter prowizoryczny” (.Jung, 1981,1, 155),

Spróbujmy przyjrzeć się, jaka kosmologia i antropologia wyrażona w religijnych mitach i symbolach stoi zajungowską ideą animy i animusa.

Jednym z najbardziej archaicznych sposobów wyrażania rzeczywistości boskiej jest tzw. coincidentia oppusitorum (jedność przeciwieństw). Bóstwo jednoczy w sobie wszystkie przeciwieństwa. Ujęcie bóstwa w taki sposób jest

•...niemal powszechnie częścią religijnego doświadczenia ludzkości, a nawet tak surowej tradycji religijnej, jaką jest religiajudeochrześcijańska. Jahwe jest