DSC03305 (7)

_v próba nowego odczytania Ićhłopów* Reymonta

l

Chłopi Władysława St. Reymonta to wielki zegar epicki, do innych tego typu zegarów mało podobny. Chociaż, jak w tamtych, stukają w nim godziny, wyskakują ludzkie figury, znaki zodiaku i pory roku, i obrzędy, i krajobrazy, ten zegar chodzi i żyje rytmem własnym. Niekoniecznie harmonijnym i gładkim. Ponieważ twórca skomponował ów zegar epicki w latach 1901 1908, a więc w epoce literackiej, o której różni różnie sądzą, sporo w tym dawnym mechanizmie zgrzytu stylistycznego, z wieloma obrotami pióra autora z trudem się godzi czytelnik współczesny.

Wygląda, że czytelnik polski trudniej się z nimi godzi aniżeli cudzoziemiec. Dowodzi tego nie słabnące zainteresowanie Chłopami oraz ich twórcą — za granicą ¹, o wiele niklejsze — w Polsce. Chyba dlatego czytelnik polski trudniej się godzi, ponieważ młodopolskie korzenie stylu i języka Chłopów bardziej są widoczne w ich oryginale aniżeli w przekładach na obce języki. Stylistyczno-językowy nalot epoki bywa w nich przytłumiony, co nietrudno wyjaśnić brakiem w danych literaturach tego układu odniesienia i bardzo sprzecznych sądów, jaki dla polskiego odbiorcy stanowi Młoda Polska i jej częstokroć kwestionowana poetyka i ekspresja.

Lecz ten mechanizm nie tak zgrzyta jak w szafach kurantowych, które w Panu Tadeuszu nakręca stary klucznik Gerwazy: „Dziwaki stare dawno ze słońcem w niezgodzie, / Południe 'wskazywały często o zachodzie.” Któż nie pamięta wspaniałego zegara na starym praskim ratuszu, przed którym

_■ ,    tego świadectwem jest rumuńska monografia pisarza:

K«vmont. Bucurefti 1966.