DSC07048

Ar u niema f 80% badanych rodzin nastąpił awans >uvm. u około 17% nic nastąpiła zmiana w położeniu mm sytuacji społeczno-zawodowej. Prawidłowość ta utrwala ^ołoą cnwi w Polsce łat 90.    ^3Sl^^es^

205

vdłuf danych uzyskanych w latach 1985-1986 ogólna tę nieco słabiej niż 10 lat wcześniej. Zmiana statusu

mobil,

^sP0fec;

konała się wśród 66.1% przypadków. Również jej dynam?⁰ xxk>wisk okazała się słabsza niż 10 lat temu. Zauważyć *

...    .    .    ^J ^ ąto

y w iększa u rodzinach we wsiach najdalej położonych wzgi^ ans następował najszybciej w rodzinach wiejskich ze środo^ Ego miasta. Sam fakt zaistnienia zmiany pozycji społeczno może by ć oceniony, jeśłi nie uzyskamy odpowiedzi na pytanj_e ma. o ile stopni.

środowisko zamieszkania rodzin uwidaczniają się także inne ągów ixxłzinnych badanych w odstępie 8-letnim. Regres pod znił się w niewielkim tylko odsetku rodzin (3,0% i 5,8%), imice odpowiednio w 17,8% w latach 1976-1978 oraz28,3% latach 1982—1983. Ogólny wzrost tych sytuacji jest związany ty fikacji rodzin ze wszystkich środowisk i w konkretnych iki w ciągu rodzinnym nie może być oceniany negatywnie.

;łi o średnim i wysokim położeniu społeczno-zawodowym, wo silna dynamika awansu rysowała się wśród rodzin >ię w nich awans przeważnie o jeden stopień i to najczęściej istawowe (0—1). Natomiast średni i wysoki stopień awansu badanych w latach 1985—1986, wywodzących się z miasta, e zamieszczone są w tabeli 3.

badanych ciągów rodzinnych w hitach 1985-1986

Rodzina a start społeczny i edukacyjny młodych pokoleń

Należy jeszcze zauważyć, że awans międzypokoleniowy rodziny może odbywać się na różnych poziomach i że mogą to być „skoki” o jedną lub kilka pozycji.

Z przeprowadzonych analiz wynika na przykład, iż rodziny zamieszkujące wieś dalej położoną od miasta osiągnęły przede wszystkim awans o jeden stopień, a rodziny zamieszkujące pozostałe typy środowisk osiągnęły awans już o dwa lub trzy stopnie. Sytuacja rodziny „bez zmian” nie oznacza jej niskiego poziomu położenia społeczno-zawodowego, gdyż może to być pozycja wysoka.

Przedstawione wycinkowe dane z badań empirycznych pozwalają nam na uzyskanie odpowiedzi na kilka postawionych wcześniej pytań dotyczących dynamiki i mobilności rodzin współczesnych zamieszkujących różne środowiska. Stwierdzić można między innymi, że po II wojnie światowej nastąpiła w trzech kolejnych pokoleniach zmiana położenia społeczno-zawodowego rodzin. Oznacza ona na ogół awans kolejnych pokoleń z ciągów rodzinnych, a tylko w nielicznym odsetku nastąpił regres położenia lub nie zmieniło się ono. Niewątpliwie stopień dynamiki społeczno-zawodowej rodziny może być wskaźnikiem pomyślnego lub niepomyślnego startu życiowego, społecznego lub zawodowego dzieci i młodzieży w naszym kraju. W znacznie trudniejszej sytuacji znajdują się dzieci wywodzące się ze środowisk wiejskich. Zatem tego typu analizy ilościowe i jakościowe wydają się celowe z punktu widzenia polityki oświatowej i pedagogiki społecznej (M. Kozakiewicz, 1972; B.Tryfan, 1974).

Zaprezentowane niektóre wnioski są zgodne z kierunkami ogólnych przemian i przeobrażeń w strukturze społeczno-zawodowej społeczeństwa polskiego po drugiej wojnie światowej. Nie będziemy bliżej analizować tych zjawisk, ponieważ łączą się one tylko pośrednio z przedmiotem przedstawionych badań. Jest to jednak problem wymagający zgłębienia i zbadania wśród większych zbiorowości. Szczególnie w naszym społeczeństwie wiedza o dynamice społeczno-zawodowej ciągów rodzinnych jest niezbędna. Może być ona wskaźnikiem awansu społecznego kolejnych pokoleń w okresie 50-lecia Polski powojennej. Jednak schyłek XX wieku jest dla Polski (dla młodzieży) nader pesymistyczny pod tym względem. Dotyczy to właściwie wszystkich etapów omawianego tutaj zjawiska. Postępujące rozwarstwienie polskiego społeczeństwa następuje bowiem „od kołyski do grobowej deski”, co odzwierciedlają najnowsze statystyki (S. Kawula, 1975, s. 185-195; E. Żak-Rosiak, 1996).

3. Bliskie i dalsze uwarunkowania startu edukacyjnego młodzieży

1. Zaprezentowany materiał nie stanowi podstawy do określenia jakościowych aspektów funkcjonowania badanych rodzin, w tym sprawowanej opieki i wychowania. Problem ten wymaga jeszcze dalszych analiz, między innymi odpowiedzi na pytanie, czy i jaki poziom dynamiki w pozycji społecznej ciągu rodzinnego wpływa na aktualne wyniki dziecka w nauce szkolnej, jego aspiracje lub uznawane wartości,