DSC09372

126

I

JANUSZ MACICJKWajd

z odnowicielem teatru włoskiego Goldonim którego osiągn^H cia wyzyska w późniejszej swej twórczości.

Powstaje teraz wiele dzieł. W niektórych z nich łatwo odna^H dziemy akcenty autobiograficzne. Do tąklch należą Przyjadę oraz Damy i huzary, gdzie w postaciach trzech sióstr MajoęlB daje wyraz niechęci do tych wszechwładnych, głupich a despoB tycznych wobec własnych dzieci matron, których jedynym zajęB ciem było układanie przeróżnych planów matrymonialnych. ŻyH wego wzoru do tego rodzaju portretów dostarczyła mu hr. Ja-B błonowska, matka Zofii, autorka jej małżęństwa z trzykrotnie® od niej starszym hr. Skarbkiem. Z innych komedii powstałych* w tym okresie warto wymienić Odludków i poetę, Nikt mniem nie zna, Dyliżans. W 1827 r. powstaje też pierwsza wersja bótr panieńskich, początkowo pisana prozą i nosząca tytufl Nienawiść mężczyzn. Komedie tego okresu wystawia Fredro* w teatrach lwowskim i warszawskim, ^brew pełnemu rezerwy * stosunkowi oficjalnych przedstawicieli klasycyzmu — publicz- i ność przyjmuje je z entuzjazmem. Wyrazem uznania są liczne 9 pochwalne recenzje, jakie ukazują się w prasie niezależnej od 9 klasyków, zwłaszcza w prasie lwowskiej.

Dzięki namowom i staraniom brata Maksymiliana zbiera 9 Fredro dotychczas napisane komedie i wydaje je w 1826 r. i w Wiedniu. W 1828 r., ożeniwszy się, osiada na stałe na wsi* oddając się pilnie gospodarstwu i życiu rodzinnemu. Rzeczy- 1 wistość galicyjska, której krytyczny obraz utrwalił w wielu* komediach, przestaje go teraz razić. Wrasta powoli w świat* arystokracji. W 1833 r. zostaje wybrany do galicyjskiego sejmu .1 stanowego. Bierze czynny udział w pracach Komitetu Ziemian- .j skiego Ksawerego Krasickiego, po 1831 r oficjalnego przed-* stawicielstwa galicyjskiej arystokracji i wielkiego ziemiaństwa. 9 Dochodzi do konfliktu między nim a młodymi demokratami,* którzy po 1831 r. rozpoczęli na terenie Galicji ożywioną dzia-* łalność. Rozwój Fredry jako pisarza osiąga w tym okresie I swe szczyty. Wyrazem tego są takje ptwpry, jak Pan Jowialski 1

(1832) , Śluby panieńskie (ostateczna redakcja, 1833), Zemsta 1

(1833)    i Dożywocie (1835).

Od 1836 r. Fredro przez szereg lat nie pisze nic. Później 1 tworzy swój pamiętnik Trzy po trzy, zaś po 1857 r. wraca do j pisania komedii. Choć i wówczas powstaje szereg świetnych 1 sztuk, jak np. Wielki człowiek do małych interesów, w całości

>C«rlo Goldoni (1WT—yiOT) — wybltpy Jcpifle^iąplgąrz l reformator teatru włoskiego kVHI w. Na miejsce tfpdycyjnych, improwizowanych przez aktorów sztuk (tzw. komeml Wtę) wprowadził pisane teksty kdmedii, których aktorzy liczyli się na pamięć.

p

i/)*¹*    M

•_lc tego okresu nie dorównują poziomem utworom sprzed ro*u.

HSgS Fredro bierze nadal czynny udział w życiu galicyj-$ jlemiaóstwa i dopiero na starość odsuwa się odeń, pę-

W

śywot odludka i mizantropa. Umiera 15 lipca 1876 r. we

twórczość Fredry rozpada się na dwa zasadnicze okresy,

J #órych Wewnętrzną cezurę stanowią lata milczenia poety, przypadające mniej więcej między 1836 a 1857 r. Nas w tej j Ipl interesuje tylko twórczość do 1836 r. Tak zwane „ko-1 _IDedie pośmiertne” (czyli powstałe w drugim okresie twórczości | j wydane już po śmierci poety) stanowią zagadnienie całkowicie 1 odrębne, zupełnie zresztą obojętne dla interpretacji Zemsty. Okres nas interesujący też zresztą nie stanowi monolitu. Mo-

I żerny wewnątrz niego wyróżnić dwie fazy rozwoju poety, dla których datą przełomową będą lata 1826—1827.

— W pierwszej fazie, której najwybitniejszymi osiągnięciami są: Pan Geldhab (1818), Zrzędność i przekora (1819), Mąż i żona (1820), Cudzoziemczyzna (1822), Odludki i poeta (1825), Damy i huzary (1825), Przyjaciele (1826), Fredro nie ma jeszcze zupełnie cech odludka, wielkiego samotnika, które przywykliśmy przenosić na ten okres z późniejszej jego twórczości i życia. I to zarówno w stosunkach towarzyskich, jak i pod względem kontaktów i oddziaływań literackich. Twórczość jego tak w swej genezie, jak i oddziaływaniu przekracza granice galicyjskiego partykularza. Kształtowały ją w tym okresie nie tylko doświadczenia czerpane z najbliższego otoczenia, lecz także żywe jeszcze wspomnienia Księstwa Warszawskiego, pogłębiane stałymi kontaktami z Królestwem i warszawskim światem literackim. Ograniczenie pisarza i jego doświadczeń już w tym okresie do galicyjskiej prowincji byłoby poważnym błędem. Pamiętajmy, że znaczną część swych sztuk wystawia Fredro w tym czasie po raz pierwszy w Warszawie (tu odbywa się prapremiera Pana Geldhaba, Zrzędności i przekory, Pierwszej lepszej, Przyjaciół). Odwiedza Warszawę, w której mieszka stale jego brat Maksymilian, utrzymuje korespondencję z przyjacielem swym Kisielińskim, który załatwia mu wiele spraw dotyczących wystawiania jego sztuk w teatrze warszawskim.

Charakterystyczna dla tego okresu jest dwutematyczność jego twórczości. Część sztuk rozgrywa się na terenie Galicji* z tamtejszych stosunków czerpiąc treść, część zaś na ziemiach daw-