DSCF6479

/ Organizacje ukraińskie w Galicji Wschodniej usiłowały przezwyciężyć ten kordon sokalski, jak nazywani nieformalną granicę dzielącą Ukraińców w Rzeczypę-''Spullte J Porsin^j; Pfóby prowadzenia odmiennej polityki wobec_ sąsiednich województw nie miały szans powodzenia na dłuższą metę.

^ Społeczeństwo ukraińskie mocno odczuwało ograniczenia, które aotykały system oświaty w języku op~ 'czystym. Przed pierwszą wojną światową szkoły z kraińskim językiem nauczania istniały tylko w zaborze austriackim, pod panowaniem rosyjskim natomiast nauczanie odbywało się wyłącznie w języku państwowym. Na Wołyniu i Polesiu pierwsze szkoły ukraińskie powstały dopiero podczas wojny,pod okupacją austriacką. Stan taki przetrwał do lutego 1921 r. JLata dwudzieste -przyniosły ograniczenie szkolnictwa ukraińskiego. W latach 1911/12—1921/22 w trzech województwach Galicji Wschodniej Jiczba szkół powszechnych z polskim językiem wykładowym wzrosła z 1590 do 2247, z językiem llkramsfcim natomiast pozostała niemal bez zmian (242 oraz 246). jfe Polesiu i Wołyniu -w latach 1922/23—1924/25 liczba szkół ukraińskich zmalała z 61 do 29₁ a liczba szkół polskich wzrosła z 1178 do 1430. ~ W całej Polsce w latach 1922/23—1924/25 liczba publicznych szkół powszechnych z ukraińskim językiem nauczania zmniejszyła Ś5f iT2996 do 2532; szkolnictwo prywatne było'bardzo skromne — w 1924/25 r. istniało 26 takich szkół.    ~

yę lipcu 1924 r. Sejm uchwalił ustawę regulującą _< zgsady organizacyjne tworzenia i utrzymywania szkol dla mniejszości nyodowych. Postanawiała ona, że poF stawowym rodzajem szkoły „w myśl zasady godzenia i łączenia dla zgodnego współżycia ludności narodowo mieszanych ziem, a nie dzielenia jej, jest szkoła wspólna, wychowująca na dobrych obywateli państwa dzieci narodowości polskiej i niepolskiej we wzajemnym szacunku ich narodowych właściwości”. Nauczanie w

szkołach publicznych miało odbywać się w języku pol-sfcim, O ile w obwodzie szkolnym, w którym zamieszkiwało co najmniej 25 proc, obywateli mniejszości na-rodowjfch, rodzice co najmniej czterdzieściorga dzieci zażądali nauki w określonym języku, wówczas wpr(>~~ wadzano ten język jako język~nauczanisL O ile oprócz^ tego rodzice co najmniej dwadzieściorga dzieci zażą-dali nauki w języku polskim, wówczas zajęcia prowa-dzono w obu językach, po połowie wymiaru godzin/ Dotyczyło to kresów wschodnich państwa oraz języków: białoruskiego, litewskiego i ukraińskiego.

Intencje sformułowane w ustawie uznać można za słuszne, lecz rzeczywistość okazała się pod niejednym względem odmienna. Przeciwko projektowi ifstawy występowali gorąco posłowie ukraińscy w Se imię, któryclT~" 'oburzał fakt, że posługiwał sie on określeniem „język ruski”, a nie „ukraiński”.Dowodzili, że tworzenie szkół dwujęzycznych ma na celu polonizację dzieci ukraiń- " skicL Współczesny historyk, Stanisław Mauersberg, przeprowadził wnikliwą krytykę tych przepisów, zwracając uwagę na nierówne określenie w nich praw obywateli należących do różnych narodowości, a przede wszystkim na dyskryminacyjną praktykę władz administracyjnych, które stawiały przeszkody rodzicom żądającym nauczania w języku innym niż polski. Konsekwencją ustawy było ograniczenie szkolnictwa w_ języku ukraińskim. W roku szkolnym 1927/28 istniało w Polsce. 835 szkól^powszechnychzllkrainskińl ]%LW ¹ kiem nauczania (w tym 31 prywatnychj. w roku l9J5/3f liczba ich zmalała do 49&.fw tym 41 prywatnychW^icz-.bąjsgjs&t. dwujęzycznych polsko-ukraińskich zwiększyli się z 2121 do 271Q._Ogólna liczba dzieci korzystających ^ z nauczania w języku ukraińskim w szkołach obydwu typów wzrosła wprawdzie w tych latach z 346,7 tys. do 456,2, lecz liczbg dzieci pobierających naukę wyłącznie w języku ojczystym zmalała z 87,5 ty$t do 59.3 tys. Todkreślić należy, iż szkoły ukraińskie były najczęściej

5 — Ojczyzna...

65