DSCN6072 (Kopiowanie)

60

Biologia - ly/n-lyloHiim dla knniM""ⁱ"' "^a    -

\irdvt

W czwartorzędzie powstały pozostałe z żyjących dziś organizmów zwierzęcych i    ■

Znaczna jednak liczba zwierząt wymarła. Nic istnieją plcjstoceńskic drapieżniki szab as ęone

Smilodon i Machairodus (ryp. 2-31). które zapewne doprowadziły do wyginięcia wielu gatunków wielkich, powolnych zwierząt, jak np. leniwców olbrzymich Megatherium i Nolhrotherium. Roślinożerne Megatherium, długości ponad 7 m, rozmiarami swymi przewyższało największe dzisiejsze słonie. Olbrzymie ptaki moa, pośród których gałunet Dinornis maximus osiągał wysokość I 3.3 m, żyły na Nowej Zelandii aż do końca XVI wieku, kiedy to ostatnie z nich zoslah wytępione przez Maorysów.

Ryc. 2-31. Szablastozębny tygrys Smllmlon (JD)

Człowiek i jego przodkowie przyczynili się - obok zmian klimatycznych - do wymarcia wich gatunków zwierząt. Potężne, dobrze zabezpieczone przed zimnem wielkie ssaki, takie jak mamifc (ryc. 2-32), nnsnrożce włochate, jelenie o rozpiętości rogów do 4 m (Megaceros megaceros) i żubry wraz z postępującym zlodowaceniem wędrowały na południe, a gdy lodowiec cofał się, wracały iu północ. Stanowiły one przedmiot polowań pierwszych ludzi i do dziś przetrwały tylko nieliczne gatunlj zwierząt z tamtego okresu. Skamieniałe resztki szkieletów mamutów, nosorożców włochatych, niedźwie* jaskiniowych (a czasem również dobrze zachowane całe okazy, jak np. nosorożec włochaty ze Statui który po wypchaniu wystawiony jest w Krakowie) znajdowane są i na ziemiach polskich. Sztta otganizmów roślinnych i zwierzęcych przetrwał z okresu lodowcowego jako tzw. relikty. W Polsce oiganizmy te stanowią składniki przede wszystkim flory i fauny Tatr i objęte są ochroną (np. dębi ośmiopłatkowy, brzoza karłowata itp.).

2.2.3. Filogeneza niektórych grup organizmów

2.2

(Wj pas i d: uc: piet muł wie] Pm\

Uo

w kl nias któr

Słowo filogeneza (gr. phyle - plemię; genesis - pochodzenie) albo rozwój rndmw ożnaefl historię różnych grup świata organicznego, powiązanych ze sobą wspólnymi przodkami - od monter*! pojawienia się na Ziemi, aż po dzień dzisiejszy. Badaniem rozwoju rodowego zajmuje się nauk określana jako filogenetyka. wykorzystująca zdobycze różnych dziedzin nauki, zwiane! paleontologii. Wyniki badań filogenetycznych umożliwiają odtworzenie drzew rodowych »!.*• organizmów. Żyjące obecnie grupy organizmów mają niejednokrotnie różne pochodzenie, mitw-czasami systematyzujemy je razem w większe grupy (ze względu na podobieństwo budo*' i czynności życiowych). Taką grupą są na przykład grzyby, których różne klasy pochodzą od rtóW* przodków. Grzyby stanowią zatem grupę polifiletyczna (er. polys - wiele; phyle - plemię;ge*^tf pochodzenie). Organizmy powstałe w jednej linii rozwojowej są monofiletyczne (gr. mi®'* pojedynczy). Monofiletyczną grupę stanowią np. mszaki, które rozwinęły się z zielenic.

Drzewo rodowe wszystkich organizmów żywych (czy raczej - jego główny pień) ilustruje ty-2-10. Jak to przedstawiono w rozdziale o powstaniu życia, z pierwotnej komórki (protobiontn)|»'^v- ^ dwie główne drogi ewolucyjne. Jedna doprowadziła do powstania królestwa Pivkanvla (org#"^. które nic mają oddzielonego od cytoplazmy jądra komórkowego). Druga - to powstanie których należą wszystkie pozostałe organizmy żywe. Z pierwotnych jednokomórkowychr-¹* ^ powstały zarówno współczesne jednokomórkowce, jak też grzyby, rośliny i zwierzęta. PoW drzewa rodowe najważniejszych grup organizmów przedstawione zostaną poniżej.

§1

I