DSCN4465 (2)

466 JAN PROKOP

W naszą świadomość przez wieki śródziemnomorskiej kultury, ta tragedia jest tylko przedmiotem wiary poetki. Krytyka niejednokrotnie zwracała uwagę na to, że jej wiersze upodobniają się do małych dramatów, że żyją sytuacjami konfliktowymi, że tworzą dramatyczne napięcia. Otóż w analizowanym wierszu dramatyczne napięcie powstaje nie tylko w ciągu zarysowanej «akcji» — odkrycie, przestrach, decyzja zatajenia i czynności z tym związane, milczenie i osobista przegrana, ale także na osi podmiot—przedmiot, na osi: poetka wypowiadająca swoją wiarę — przedmiot owej wiary, a więc zachowanie się uczonego. Ten wiersz-dramat jest 'bowiem wierszem lirycznym, mówiąc szkolnie powołuje nie — obiektywny świat postaci — ale wypowiada przeświadczenia podmiotu. Otóż siła owych przeświadczeń musi zastąpić wątłość uzasadnień.

Szybują mi te słowa ponad regułami.

Nie szukają oparcia w jakichkolwiek przykładach.

Moja wiara jest silna, ślepa i bez podstaw.

Brak uzasadnień powoduje wzrost napięcia owej wiary. Wzruszenie nabiera dramatyzmu. Przekonanie staje się gestem ustanawiającym, słowo zmienia się w rozkaz: stań się, niech tak będzie. Jest tu wydobyty na jaw cały dramatyzm sytuacji poety, który mówi zawsze wbrew, na przekór wszystkiemu: tradycji, naszym oczekiwaniom, światu. To on nadaje porządek bezładowi, nazywa i rozdziela żywioły wydzierając wodom ląd pod ludzką stopę.

JAN PROKOP

Poezja Szymborskiej jest wyraźnie antropocentryczna: mówi o samotnej walce oddartego od przyrody człowieka o własny ludzki świat. Jest to antropoeentryzm bliski egzystencjalistom najróżniejszej maści: Brzozowskiemu, Camusowi, Sartre’owi. Chce nadać on sens naszej ludzkiej egzystencji, sens nie — dany z zewnątrz — ale narzucony naszą własną decyzją na naszą własną odpowiedzialność, bez żadnych gwarancji, naszym aktem wiary «silnej, ślepej i bez podstaw*. Można bowiem zwątpić w ten świat, można szukać w nim pozaiudzłdego sensu, można także wbrew nadziei wierzyć w jego ocalenie przez człowieka. Szkoda, że jest to taka bardzo dziewiętnastowieczna wiara. Gdyż dzisiaj wiemy, że Thanatos także rządzi naszymi czynami.

1

najpiękniejszy jest przedmiot którego nie ma

nie służy do noszenia wody

ani do przechowywania prochów bohatera

nie tuliła go Antygona nie utopił się w nim szczur nie posiada otworu całe jest otwarte

widziane

z wszystkich stron to znaczy zaledwie przeczute

włosy

wszystkich jego linii łączą się

w jeden strumień światła ani

oślepienie

ani

śmierć

nie wydrze przedmiotu którego nie ma