DSCN6133 (Kopiowanie)

116

filologia - irprtytnrlum <//« kaiulyihitów no ukoili mir »»,/„.

y®*⁴' ^sam Słowny łańcuch, przy odrobinę odmiennym łańcuchu bocznym (zamiasl grupy. CHCHj przy drugim atomie węgla występuje grupu -CHOHCH_IC₁,H,,) posiada hem st«nowi!|_C> *^ZW' koenzym enzymu Oksydazy cytochromowoi umożliwia on przenoszenie elektronów w bkin* mitochondrium.

Bardzo podobną budowę ma chlorofil (ryc. 3-20), w którym zamiast żelaza występuje w centrum pierścienia atom magnezu. W zależności od budowy chemicznej bocznych łańcuchów w pozycji] i 7 wyróżniamy chlorofil A. chlorofil B orazbakteriodilorolilc A i li Chlorofil występuje w roślinach jako tzw. grupa prostetyczna chromoproteidu zwanego c|iloronlastvntl. umożliwiającego proca fotosyntezy. Zbadanie struktury hemu i chlorofilu zawdzięczamy przede wszystkim polskim fizjologom: M. Nenckiemu i F. Marchlewskiemu.

Barwniki żółciowe powstają w organizmie ludzkim w następstwie metabolizmu hemoglobiny uwolnionej z rozpadłych (zhemolizowanych) krwinek. Z łańcucha hemu odszezepiony zostaje atom żelaza, przy czym łańcuch ten rozpada się na cząsteczkęhiliwcrdvnv. z której w wątrobie wytwarzani jest bilirubina, powodująca charakterystyczne zabarwienie żółci. Z kolei pochodne bilirubiny to urobilina (występująca w moczu) i slCfkobllina (w kale).

Bardzo ważnym barwnikiem zwierzęcym jest mclanina żółtobrązowy barwnik o bardzo złożonej cząsteczce, zbudowanej z wielu pierścieni tzw. indolowych. Mclanina nadaje charakterystyczne zabarwienie skórze ludzkiej. Wiele tego pigmentu zawiera skóra Murzynów, u białych zaś jego ilość wzrasta po wystawieniu na działanie promieni słonecznych (opalenizna). W przypadku człowieka obecność barwnika chroni przed uszkodzeniem ciała przez promienie słoneczne (promieniowanie UV), ale w przypadku innych zwierząt dodatkowo umożliwia upodobnienie się do otoczenia.

Inne - oprócz chlorofilu - barwniki roślinne to antocvjanv. betalainy. karotenoidw flawony

i azuleny,

A ntocyiany są to czerwone i niebieskie barwniki występujące w większości kwiatów (pelargonie, dalie, róże. bławatki, fiołki), jagód (porzeczka czarna, czernica, wiśnie). Występują w postaci glikozydów: składają się z cukru i cząsteczki barwnej zwanej antocvianidvną (np. pclargonidyna. cyjanidyna). o skomplikowanej budowie kilku łańcuchów szcściowęglowych. Ciekawe, że czerwona albo niebieska barwa zależy wyłącznic od kwasowości roztworu soków roślinnych w środowisku kwaśnym antocyjany są czerwone (ze wszystkimi odcieniami), zaś w zasadowym - fioletowe aż do różnych odcieni barwy niebieskiej.

W burakach występują rozpuszczalne w wodzie czerwone i żółte barwniki bełalainowc Karotenoidy rozpuszczają się natomiast w tłuszczach. Dzielimy je na karoteny (czerwone barwniki np. marchwi czy pomidora są one prowitaminą A) i ksantofile (najpospolitszą z nich jest luleini alkoholowa pochodna alfa-karotenu), stanowiące żółte barwniki liści, szczególnie łatwe do zauważenia jesienią.

Barwnikami występującymi w roślinach leczniczych są żółte flawonoidy (np. rutyna i i Błękitne bądź zielone azuleny (np. występujący w kwiatach rumiankuchamazulenl.

Zalecana literatura dodatkowa

1    C zacfcowłfc, w. i Ml Biologia. PWRiL. Warszawa 1992.

2    Scrionioa Ef„ Berg LR. Martin U W , Vrłl* C II Biologia Multico Warszawa 1096