DSCN6189 (Kopiowanie)

174

Biologia • lypeMnrium dla kandydatów na akailemif metlyc;,

Inna metoda wykrywania lokalizacji enzymów oparta została na zjawisku blokowania enzymów przez inhibitory (ryc. 5-9). W inhibitorze takim jeden z atomów zastąpiony został przez izotop promieniotwórczy, następnie autoradiograficznie wykrywa się źródło promieniowania (umiejscowienie izotopu, a zatem kompleksu inhibitor-enzym).

Jak wspomniałem, szereg enzymów występuje wyłącznie w określonych organclach (nieraz niewidocznych w zwyczajnie zabarwionych preparatach mikroskopowych), np. w lizosomach, peroksyzomach, mitochondriach. Jeżeli enzymy te dadzą się wykryć histochemicznie, określamy je wówczas mianem markerów, czyli znaczników danych organeli (por. tabela 5-1). Na przykład dehydrogenaza bursztynianowa - ważny enzym cyklu Krebsa, a więc oddychania tlenowego - jest markerem wewnętrznej błony mitochondriów. Wszystkie ciemne (w oryginale granatowe) punkty na mikrofotografii 5-I2A są miejscami aktywności tego enzymu, a zatem są to mitochondria, a konkretnie ich błony wewnętrzne.

Podkreślić należy, że znajomość rozmieszczenia enzymów w komórce ma duże znaczenie praktyczne w medycynie. Albowiem uszkodzenie komórki przez proces chorobowy może być różnic nasilone; z uszkodzonych struktur enzymy przedostają się do krwi, moczu czy innych płynów ustrojowych, w których ich stężenie może być zmierzone metodami laboratoryjnymi. Im więcej struktur uległo uszkodzeniu, tym więcej cząsteczek enzymów wydostało się z nich do płynów tkankowych. Tym samym badając zmiany stężenia enzymów np. we krwi, możemy wnioskować o rodzaju i stopniu uszkodzenia tkanek, a także obserwować proces powracania do zdrowia. Tego typu badania enzymatyczne (o czym już wspominałem w rozdz. 5.1.1) mają wielkie znaczenie dla rozpoznawania np. zawałów serca (w pewnym okresie zawału wzrasta bardzo znacznie stężenie we krwi m.in. aminotransferazy asparaginianowej i dehydrogenazy mleczanowej - frakcji DM, i DM,). chorób wątroby (wielokrotny wzrost aktywności aminotransferazy alaninowej we krwi w przypadkach wirusowego zapalenia wątroby) i innych narządów. Wzrost poziomu fosfatazy zasadowej w osoczu krwi może przemawiać za nasileniem procesów niszczenia kości. Badanie stężenia różnych enzymów w moczu umożliwia rozpoznanie różnie nasilonych postaci zapalenia nerek.

Ryc. 5-12. Odczyn histochemiczny na dehydrogenazy: A - bursztynianową i B - mleczanową w tarczycy świnki morskiej. Dehydrogenaza bursztynianową obecna jest w błonach wewnętrznych mitochondriów - dlatego też wszystkie czarne (w preparacie granatowe) punkty na zdjęciu A to mitochondria. Dehydrogenaza mlec/anowu jest natomutM w cytopla/mie komórek (czarne - a w preparacie fiolctowonicbicskic - punkty nu fot. B).

Powiększenie: A - ok. 490 x, B - ok. 260 x. (l^;ot. J. I Janowski)