DSCN6179 (Kopiowanie)

162

Biologia - irpeMorium dla kandydatów na akademie mriy^

ścianie zewnętrznej. Do tkanek wydziclniczych zaliczamy m.in. rurki mleczne,

(wytwarzające substancje kleiste np. zasklepiające pączki kasztanowca - i wonne - np. mięty, pelagry itp.).przcmxlv żywiczne, komory wydzielnicze. miodniki kwiatowe itp.

4.6. Narządy i układy

Jak widzimy, materia w organizmach żywych zorganizowana jest w różne poziomy strukturalny Poznaliśmy budowę chemiczną organizmów (poziom molekularny), budowę komórkową, kontófó zaś organizują się w wyższe, bardziej skompl ikowanc struktury - tkanki. Tkanki z kolei tworzą narządy, które w rozwoju ewolucyjnym zwierząt pojawiają się po raz pierwszy u płazińców. Narząd jesito wyodrębnione dla wykonywania jakiejś czynności zgrupowanie przynajmniej dwu (najczęfcjtj większej liczby) rodzajów tkanek. Narządem jest np. serce: oprócz mięśni poprzecznie prążkowany^ sercowych stwierdzamy w nim obecność nabłonka (śródbłonck pokrywający wnętrze serca), tkanki łącznej włóknistej i błoniastej (przegrody), mięśni gładkich (w ścianach naczyń własnych sereay. wypustek nerwowych, nabłonka osierdzia itp. Z kolei ugrupowania narządów tworzą układy - ukłae krążenia zbudowany jest z serca, tętnic, żył, naczyń włosowatych i naczyń limfatycznych.

Organizm człowieka (także organizmy innych kręgowców) „rozłożyć" można na dwanaście lAhdw

I.    układ powłokowy - okrywający i ochraniający całe ciało:

2 układ szkieletowy - podtrzymujący ciało i umożliwiający wykonywanie ruchów;

3.    układ mięśniowy - zapewniający wykonywanie ruchów (wraz z układem szkieletowym):

4.    układ nerwowy - przewodzący impulsy, koordynujący i integrujący działanie wszystkich układów;

5.    układ narządów czucia (receptorów) - odbierający bodźce ze świata zewnętrznego (narząc.

zmysłów) i z wnętrza ciała;

6.    układ wewnatrzwvdziclniczv - współkoordvnuiącv czynności narządów i układów;

7.    układ krwionośny - transportujący substancje w obrębie organizmu;

8.    układ krwiotwórczy i obronny - wytwarzający krwinki, pełniący funkcje obronne:

9.    układ oddechowy - umożliwiający pobieranie tlenu i wydalanie dwutlenku węgla;

10.    układ pokarmowy- zapewniający dopływ substancji odżywczych do krwi;

II.    układ wvdalniczv- usuwający zbędne produkty przemiany materii i regulujący gospodarkę wo 12 układ rozrodczy- umożliwiający rozmnażanie, a tym samym istnienie gatunku.

Wymienione powyżej układy narządów budują ciało człowieka, czyli buduiaorgani/m. Z koki wiele organizmów składa się napopulacie. kilka populacji na gatunek.

Układy zapewniają możliwość wykonywania czynności fizjologicznych organizmu - a więc czynności umożliwiających utrzymanie się przy życiu. U podłoża tych funkcji leżą przemian) metaboliczne.

Zalecana literatura dodatkowa

1.    Hctscr P.: Cytologia, embriologia i histologia człowieka: książka pomocnicza dla kandydatów na ataku* medyczne, wydziały przyrodnicze i akademie wychowania fizycznego. WSiP Warszawa 1993

2.    Kłyr/cjko-Stcfanowicz L.: Cytobiochemia i biochemia niektórych struktur komórkowych P*' Warszawa 1995,

3.    lewiński W.: Cytologia i histologia. Wyd.2. Opcron Wejherowo 1994.

4.    bcwińiki W., Walk rewie/ i,: Biologia. Podręcznik dla klrury pierwszej liceum ogólnoh»rtaX+*P'