DSCN6337 (Kopiowanie)

28

Biologia - iipei}i<n

¹ błonica (dyfteryt), koklusz (czyli krztusiec), tężec. Niestety, wiele chorób bakteryjnych nic pożogi trwalej odporności i zachorowania mogą się powtarzać. Współczesna medycyna potrafi zw^ większość zakażeń bakteryjnych, głównie dzięki lekom zabijającym bakterie. Do najczęściej stosowy należą sulfonamidy i antybiotyki. Oddziałują one hamująco na metabolizm bakterii, są natoią^ stosunkowo nietoksyczne dla człowieka. Sulfonamidy stanowią tzw. antywjtammy: budową _Sw przypominają niezbędne dla bakterii substancje zewnątrzpochodne, witaminy, nie pełniąjednak filologicznej. Będąc niejako “fałszywymi witaminami” zablokowują w komórce bakteryjnej ciągi re^ enzymatycznych, te, w których określona witamina jest niezbędna - i powodują śmierć mikroorganizm Podobnie działają niektóre antybiotyki, np. erytromycyna, blokująca syntezę białek w rybosomach

Fleminga w roku 1928. (Aleksander Fleming, lekarz brytyjski, ur. 1881, zm. 1955, Nagrodę Noblu, dziedzinie medycyny - za odkrycie penicyliny - otrzymał w roku 1945.) Penicylina, która została wyizolowana z grzyba Penlcilium notatum, według słów jednego z historyków “uratowała więcej istnień ludzkich niż ich pochłonęły wszystkie wojny XX wieku”. Substancja ta hamuje syntezę ścian komórek bakteryjnych. Obecnie znamy ponad 1000 związków, będących chemicznymi pochodnymi penicyliny; kilkadziesiąt z nich ma zastosowanie w medycynie.

nwtycyDna

ponlcylina V

«!«*)•»

crion podstawowy    łańcuchy boczne

Ryc. 7-10. Budowa chemiczna penicyliny; pólsyntetyczne pochodne (mełycytina, ampicylina) powstają w wyniku podstawiania odpowiedników rodników do cząsteczki kwasu (►ammopmdiDowego.

Oprócz grzybów - jak chociażby wymieniony pędzlak Penicilium notatum - wielkie znaczenie w produkcji antybiotyków mają bakterie, głównie promieniowce z rodzaju Streptomyces. Streptomycyna (antybiotyk skuteczny m.in. w leczeniu gruźlicy) wyizolowana została ze Streptomyces griseus. Inne promieniowce z tego rodzaju wytwarzają szereg bardzo cennych antybiotyków, takich jak chloramfenikol, tetracykliny, erytromycyna, neomycyna Bakteria Bacilus brevis produkuje rzadko stosowane polimyksynę i gramicydynę. Antybiotyki znaleziono też w glonach i pierwotniakach. Cenne substancje bakteriobójcze produkowane są przez rośliny: są to tzw. fitoncvdv. do których należą związki zawarte np. w czosnku i cebuli. Dziś już wiemy, że szereg substancji naturalnych obecnych w tkankach zwierzęcych ma działanie bakteriobójcze, lecz związki te są na razie słabo poznane.

■

Ważniejsza jeszcze aniżeli leczenie jest profilaktyka, czyli zapobieganie chorobom. To właśnie dzięki profilaktyce umieralność z powodu chorób zakaźnych w krajach cywilizowanych jest coraz niższa. Oprócz szczepień ochronnych bardzo ważnym postępowaniem profilaktycznym jest unikanie zakażeń, głównie poprzez niszczenie bakterii i ich przetrwalników. Dokonuje się tego z pomocą metod aseptvcznvch i antvseptvcznych. Aseptyka czyli jałowość oznacza stan, w którym pomieszczenia, narzędzia, materiały opatrunkowe, a także np. odzież i żywność wolne są od wszelkich mikroorganizmów. Jałowe płyny można podawać pacjentom dożylnie, w postaci kroplówek aseptyczne materiały służą do zabiegów medycznych: wreszcie - konserwowana na dłuższy żywność także powinna zostać wyjałowiona. Amyseptyka to postępowanie prowadzące do takiegł wyjałowienia, a więc np. zabijanie wszelkich drobnoustrojów za pomocą środków chemic/nyeh (woda utleniona, spirytus, lizol,jodyna), wysokiej temperatury, promieniowania ultrafioletowe** promieni X lub gamma itp. Postępowanie anlyseptycznejest rzeczą nadzwyczaj ważną w medycy"* ale iafcós np. w przygotowaniu środków spożywczych.    5