DSCN6337 (Kopiowanie)

28

Biologia - nfpety

-

W Polsce powszechnie stosuje się szczepienia przeciwko takim chorobom bakteryjnym, jak gruźlica, błonica (dyfteryt), koklusz (czyli krztusiec), tężec. Niestety, wiele chorób bakteryjnych nic pozostawi, trwałej odporności i zachorowania mogę się powtarzać. Współczesna medycyna potrafi zwalczać większość zakażeń bakteryjnych, głównie dzięki lekom zabijającym bakterie. Do najczęściej stosowanych należą sulfonamidy i antybiotyki. Oddziałują one hamująco na metabolizm bakterii, są natomiast stosunkowo nietoksyczne dla człowieka. Sulfonamidy stanowią tzw. ;tn ty Witaminy: budową sw_ą przypominają niezbędne dla bakterii substancje zewnątrzpochodne, witaminy, nie pełnią jednak funkcji fizjologicznej. Będąc niejako “fałszywymi witaminami” zablokowują w komórce bakteryjnej ciągi reakcji enzymatycznych, te, w których określona witamina jest niezbędna - i powodują śmierć mikroorganizmu. Podobnie działają niektóre antybiotyki, np. erytromycyna, blokująca syntezę białek w rybosomach bakteryjnych. Pierwszym poznanym antybiotykiem bvła penicylina (ryć. 7-10), odkryta przez Aleksancb Fleminga w roku 1928. (Aleksander Fleming, lekarz brytyjski, ur. 1881, zm. 1955, Nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny - za odkrycie penicyliny - otrzymał w roku 1945.) Penicylina, która została wyizolowana z grzyba Penicilium notatum, według słów jednego z historyków “uratowała więcej istnień ludzkich niż ich pochłonęły wszystkie wojny XX wieku”. Substancja ta hamuje syntezę ścian komórek bakteryjnych. Obecnie znamy ponad 1OOO związków, będących chemicznymi pochodnymi penicyliny; kilkadziesiąt z nich ma zastosowanie w medycynie.

Oprócz grzybów - jak chociażby wymieniony pędzlak Penicilium notatum - wielkie znaczenie w produkcji antybiotyków mają bakterie, głównie promieniowce z rodzaju Streptomyces. Streptomycyna (antybiotyk skuteczny m.in. w leczeniu gruźlicy) wyizolowana została ze Streptomyces griseus. Inne promieniowce z tego rodzaju wytwarzają szereg bardzo cennych antybiotyków, takich jak chloramfenikol, tetracykliny, erytromycyna, neomycyna. Bakteria Bacilus hrevis produkuje rzadko stosowane polimyksynę i gramicydynę. Antybiotyki znaleziono też w glonach i pierwotniakach. Cenne substancje bakteriobójcze produkowane są przez rośliny; są to tzw. fitoncvdv do których należą związki zawarte np. w czosnku i cebuli. Dziś już wiemy, że szereg substancji naturalnych obecnych w tkankach zwierzęcych ma działanie bakteriobójcze, lecz związki te są na razie słabo poznane.

Ważniejsza jeszcze aniżeli leczenie jest profilaktyka, czyli zapobieganie chorobom. To właśnie dzięki profilaktyce umieralność z powodu chorób zakaźnych w krajach cywilizowanych jest coraz niższa. Oprócz szczepień ochronnych bardzo ważnym postępowaniem profilaktycznym jest unikanie zakażeń, głównie poprzez niszczenie bakterii i ich przetrwalników. Dokonuje się tego z pomocą metod assptygzayŁh * antvseptvcznvch. Aseptyka czyli jałowość oznacza stan, w którym pomieszczenia, narzędzia, materiały opatrunkowe, a także np. odzież i żywność wolne są od wszelkich mikroorganizmów. Jałowe płyny można podawać pacjentom dożylnie, w postaci kroplówek: aseptyczne materiały służą do zabiegów medycznych; wreszcie - konserwowana na dłuższy czas żywność także powinna zostać wyjałowiona. Antyseptyka to postępowanie prowadzące do takiego wyjałowienia, a więc np. zabijanie wszelkich drobnoustrojów za pomocą środków chemicznych (woda utleniona, spirytus, lizol, jodyna), wysokiej temperatury, promieniowania ultrafioletowego, promieni X lub gamma itp. Postępowanie antyseptyczne jest rzeczą nadzwyczaj ważną w medycynie.

ale także np. w przygotowaniu środków spożywczych.

kwas 6-amfno-perticyfanowy

h₃<xr

penicylina V

-Hfco

człon podstawowy    łańcuchy boczne

Ryc 7*10. Budowa chemiczna penicyliny: półsyntctyczne pochodne (metycylina. ampicylina) powstają w wyniku podstawiania odpowiedników rodników do cząsteczki kwasu 6-aminopimeIinowego.