DSCN6369 (Kopiowanie)

64

Biologio - repetytorium dla kandydatów na akademie tnedy.cj*.

Z rzęsistkami spokrewniona jest lamhlia jelitowa (Lamblia inlestinalis lub Giardia lamblia). Pierwotniak ten (ryc. 7-42) ma charakterystyczną budową: zawiera dwa jądra i 4 pary wici: środkową, grzbietową, boczną i tylną. Od strony brzusznej występuje duży krążek c/cpny. za pomocą którego pasożyt przysysa się do błony śluzowej jelita. Lamblic dzielą się przez podział podłużny, a także często przekształcają się w cysty, które wraz z kałem wydostają się na zewnątrz. Zarażenie pasożytem następuje przez spożycie cysty (wraz z wodą, pokarmem). Według różnych danych uważa się iż w naszym kraju około 50-80% ludności zakażonych jest lamblią. Pierwotniak ten wywołuje lamhlinat która w postaci ostrej objawia się biegunką, nudnościami, wymiotami i bólami brzucha. Postać podostra i przewlekła lambliozy przejawia się częstymi, niespecyficznymi bólami brzucha, zapaleniami jelit, dróg żółciowych, trzustki. Zarażony organizm może też reagować na pasożyta odczynem alergicznym, przejawiającym się np. wysypką na skórze (pokrzywka).

I

1

Ryc. 7-43. Świdrowce - pasożyty człowieka: a - świdrowiec gambijski (Dypanosoma gambiense), postać trypomasńgota (najczęściej spotykana w osoczu chorych na śpiączkę), b - Leishmania donmaiti. c - Leishmania donoyani wewnątrz krwinki białej:

I - jądro. 2 - mitochondrium (hlcfariplnst), 3 - ciało podstawne wici. 4 - błona falująca, S - wić.

6 - cytoplazma krwinki białej (JD).

Bardzo groźnymi pasożytami człowieka i innych zwierząt są świdrowce (ryc. 7-43). Świdrowiec

)i podobny doń

wywołują u człowieka śpiączkę afrykański) ■ śmiertelną chorobę, która w przeszłości wyniszczała całe plemiona murzyńskie. Oba te gatunki pasożytów przenoszone są przez muchy tse-tse (Glossina Palpalis, Glossina morsilans i inne gatunki w zależności od rejonu geograficznego), które atakują człowieka (lub inne ssaki) i ssą krew. Najczęstszą postać świdrowca gambijskiego przedstawia ryc. 7-43a. Ma on wydłużony kształt (forma trypamastigota), jedno jądro, ruchomą witkę wychodzącą z ciałka podstawnego i na długim odcinku tworzącą błonkę falującą. Świdrowce nie mają wodniczck tętniących ani pokarmowych (są im zbędne), zaś pomiędzy jądrem a ciałkiem podstawnym wici posiadają jedno mitochondrium (choć czasem tak olbrzymie, że ciągnące się przez całą długość komórki). Mucha tse-tse jest ich żywicielem pośrednim: w przewodzie pokarmowym owada pasożyt przechodzi wielokrotne podziały. Po wstrzyknięciu do organizmu człowieka (wraz ze śliną muchy), świdrowce pasożytują czas jakiś w osoczu krwi i w limfie (do 2 lat), wchłaniając z otoczenia substancje pokarmowe i wydalając produkty przemiany materii. W zaatakowanym organizmie rozwija się pierwsze stadium choroby. Przejawia się ono wysoką gorączką, bólami głowy i stawów, uszkodzeniem mięśnia sercowego, wątroby, śledziony, naczyń chłonnych i niedokrwistością. W drugiej fazie choroby pasożyty przenikają do płynu mózgowo-rdzeniowego i wydzielane przez nie substancje zatruwają mózg. U chorych pojawiają się zaburzenia psychiczne lub okresy głębokiej śpiączki (na przemian z okresami pobudzenia, w których chorzy na przykład rzucają się przed siebie na oślep). Faza ta prowadzi do śmierci chorego-

|

J;

w

I

3

*

l

■h

I

<*

Inny żyjący w tropikalnej Ameryce świdrowiec - Trypanosoma cruzii - wywołuje groźną, często śmiertelna chorobę Chagasa. Pasożyt wnika przez uszkodzoną skórę z kału pewnych pluskwiaków (w których pasożytuje). Inne świdrowce atakują też hodowane przez człowieka zwierzęta. Przenoszony przez muchy tse-tse świdrowiec nagany (Trypanosoma brucei) wywołuje groźną chorobę bydb zwaną “nagana", przejawiającą się bardzo silną anemią. Dypanosoma eąuiperdum powoduje zaru/e stadniczą koni i osłów. Choroba ta jest spotykana w Polsce; zakażenie następuje podczas stosunku płciowego zwierząt. U koni i wielbłądów w Indiach świdrowiec Dypanosoma evansi powoduje śmiertelną chorobę zwaną “surm".