DSCN6387 (Kopiowanie)

7. trseglątl światu istot tmych i ich klasyfikacja 83

Na wyższym ewolucyjnie poziomie niż widłaki stoia widłakowe różnozarodnikowc. do których zaliczamy widliczkowce (np. widliczka,Selaginella - porów. ryc. 7-59) i poryhlinnwcc (np. poryblin jeziorny -Isoeles lacustris - ryc. 7-59). U widliczki (ryc. 7-58,7-59) sporofilostan w dolnej części zawiera makrosporangia, wytwarzające po cztery makrospory (megaspory), zaś w górnej części mikrosporangia z licznymi mikrosporami.

Makrospory wytwarzają gametofity żeńskie, mikrospory - gametofity męskie. Oba rodzaje gametofitów są silnie zredukowane. Gdy uwolnione mikrospory upadną w pobliżu makrospor, w obecności wody ścianka makrospory pęka, a uwalniające się z przedrośla męskiego plemniki podpływają do makrospory i zapładniają komórkę jajową.

Poiyblinowce (ryc. 7-59) zaliczamy też do różnozarodnikowych widłakowych, choć swym wyglądem bardzo się różnią od widłaków. Są to wieloletnie rośliny zielne (byliny) i zamieszkują tereny bagienne. W Polsce są rzadkie i objęte ochroną.

7.43JJ. Klasa: Skrzypowe (Eąuisetopsida)

Również skrzypowe osiągnęły szczyt swego rozwoju w erze paleozoicznej: wśród wielu gatunków występowały wówczas drzewiaste kalamity (ryc. 2-17), wykazujące wtórny przyrost na grubość. Od tego czasu większość skrzypowych wymarła i dziś są one reprezentowane przez jeden tylko rodzaj: skrzyp (Eąuisetum), liczący 25 gatunków. Są to niewielkie rośliny, zazwyczaj nie przekraczające 40 cm wysokości. Żyją w obfitujących w wodę środowiskach w różnych strefach klimatycznych i na różnych kontynentach (z wyjątkiem Australii). Sporofity wszystkich współcześnie żyjących gatunków skrzypów są w zasadzie podobne i odznaczają się charakterystyczną budową (ryc. 7-60). Ich rozgałęzione, rosnące pod ziemią łodygi (kłącza) wytwarzają cienkie korzenie i wystające ponad powierzchnię gleby pędy nadziemne. Łodyga wykazuje wyraźne zróżnicowanie na człony, pooddzielane węzłami. Z węzłów wyrastają dookoła łuskowate liście zrośnięte w pochewkę i - często - odgałęzienia boczne. Część centralną łodygi stanowi kanał powietrzny.

Łodyga nadziemna jest u skrzypów zielona i stanowi organ asymilujący. U niektórych gatunków, jak np. skrzyp polny (Eąuisetum arnense) czy skrzyp olbrzymi (E mwcimum) pojawiające się wczesną wiosną pędy nadziemne nie posiadają ciałek zieleni, zaś na szczycie wykształcają kłosy zarodnionośne (ryc. 7-60). Te szyszkokształtne kłosy złożone są z liści zarodnionośnych (sporofilów) o kształcie malutkich tarczek, u spodu których znajduje się po kilkaa[alni(sporangiów). Zaradnie produkują zarodniki, które wysypują się po kilka, są połączone za pomocą specjalnych wstęg i w sprzyjających warunkach kiełkują w gametofity. Choć zarodniki

samożywne przedrośla (gametofity) są zróżnicowane na żeńskie , (nieco większe) i męskie. Utrzymywany dzięki wstęgom bliski j kontakt zarodników umożliwia później łatwiejsze dotarcie plemników do komórek jajowych. Z zygoty rozwija się sporofit, 1 który początkowo pasożytuje na gametoficie, lecz szybko się usamodzielnia i wytwarza zielone, autotroflezne pędy.

Ryc. 7-60. Przedstawiciele klasy skrzypowych:

A - skrzyp polny (£. arvense)\ roślina lecznicza (co symbolizuje znaczek u dołu);

B - skrzyp olbrzymi (£. inwęlmum) - chroniony (co symbolizuje znaczek U|óiy).

1    . pędy z kłosami zarodnionośnymi;

2    ; pędy zielne (ID).