DSCN6387 (Kopiowanie)

7 Pncyląa miała istot :y\vych I ich klasyfikacja 83

Na wyższym ewolucyjnie poziomic niż widłaki stoia widłakowe różnozarodniknwe. do których zaliczamy widliczkowce (np. widIiczka,Selaginella - porów. ryc. 7*59) i pory blinowce (np. poryblin jeziorny - Isoetes lacuslris • ryc. 7*59). U widliczki (ryc. 7-58,7-59) sporofilostan w dolnej części zawiera makrosporangia, wytwarzające po cztery makrospory (megaspory), zaś w górnej części mikrospotangia z licznymi mikrosporami.

Makrospory wytwarzają gametofity żeńskie, mikrospory - gametofity męskie. Oba rodzaje gametofitów są silnie zredukowane. Gdy uwolnione mikrospory upadną w pobliżu makrospor, w obecności wody ścianka makrospory pęka, a uwalniające się z przedrośla męskiego plemniki podpływają do makrospory i zapładniają komórkę jajową.

Potyblinowce (ryc. 7-59) zaliczamy też do różnozarodnikowych widłakowych, choć swym wyglądem bardzo się różnią od widłaków. Są to wieloletnie rośliny zielne (byliny) i zamieszkują tereny bagienne. W Polsce są rzadkie i objęte ochroną.

7.45J3. Klasa: Skrzypowe (Eąuisetopsida)

Również skrzypowe osiągnęły szczyt swego rozwoju w erze paleozoicznej: wśród wielu gatunków występowały wówczas drzewiaste kalamity (ryc. 2-17), wykazujące wtórny przyrost na grubość. Od tego czasu większość skrzypowych wymarła i dziś są one reprezentowane przez jeden tylko rodzaj: skrzyp (Eąuisetum), liczący 25 gatunków. Są to niewielkie rośliny, zazwyczaj nie przekraczające 40 cm wysokości. Żyją w obfitujących w wodę środowiskach w różnych strefach klimatycznych i na tóżnych kontynentach (z wyjątkiem Australii). Sporofity wszystkich współcześnie żyjących gatunków skrzypów są w zasadzie podobne i odznaczają się charakterystyczną budową (ryc. 7-60). Ich rozgałęzione, rosnące pod ziemią łodygi (kłącza) wytwarzają cienkie korzenie i wystające ponad powierzchnię gleby pędy nadziemne. Łodyga wykazuje wyraźne zróżnicowanie na człony, pooddzielane węzłami. Z węzłów wyrastają dookoła łuskowate liście zrośnięte w pochewkę i - często - odgałęzienia boczne. Część centralną łodygi stanowi kanał powietrzny.

Łodyga nadziemna jest u skrzypów zielona i stanowi organ asymilujący. U niektóiych gatunków, jak np. skrzyp polny (Eąuisetum anmse) czy skrzyp olbrzymi (£ mwdmum) pojawiające się wczesną wiosną pędy nadziemne nie posiadają ciałek zieleni, zaś na szczycie wykształcają kłosy zarodnionośne (ryc. 7-60). Te szyszkokształtne kłosy złożone są z liści zarodnionośnych (sporofilów) o kształcie malutkich tarczek, u spodu któiych znajduje się po kilkazarodni (sporangiówl Zaradnie produkują zarodniki, które wysypują się po kilka, są połączone za pomocą specjalnych wstęg i w sprzyjających warunkach kiełkują w gametofity. Choć zarodniki nie różnią się morfologicznie, to powstające z nich zielone, samożywne przedrośla (gametofity) są zróżnicowane na żeńskie (nieco większe) i męskie. Utrzymywany dzięki wstęgom bliski kontakt zarodników umożliwia później łatwiejsze dotarcie plemników do komórek jajowych. Z zygoty rozwija się sporofit, 1 który początkowo pasożytuje na gametoficie, lecz szybko się usamodzielnia i wytwarza zielone, autotroficzne pędy.

Ryc. 7-60. Przedstawiciele klasy skrzypowych:

A - skrzyp polny (E arvense)\roślina lecznicza (co symbolizuje znaczek ii dołu);

U. skrzyp olbrzymi (£. muimum) - chroniony (co symbolizuje znaczek jpgóry).

1    - pędy z kłosami zarodnionośnymi;

2    - pędy ziębię UD).