DSCN6458 (Kopiowanie)

* PEtgląitśnlatii liloi Sywych I Ich klasyfikacjo

CIK*,^

wodują

w węglanu

Jbodśtmt

.-odalan*

mc.

rew ttjkłt*! ttómejjasjdi'

. prapMfdS (Jełopo W*

adygaiwb*^ i lotiiw^

Typ Stawonogi dzielimy na cztery podtypy:

I. Podtyp: Tiylobitowce (THIobilomorpha):

Podtyp: Szczękoczulkowcc (Cheticcraln). wśród których najważniejsza jest gromada pajęczaków fArachnida);

3, Podtyp: Skrzelodysznc lub Skorupiaki (Branchiata s. Ćmstacea);

4. Podtyp: Tchawkodyszne (Tracheata).

7.4.6.3.15.1. Podtyp: Trylobitowce (TrilohilomorphaI

Zaliczamy tu trvlohitv - wymarłe stawonogi, które były jedną z najważniejszych grup zwierzęcych wetzepaleozoiczncj. Zostały one dość dokładnie omówione w rozdziale 2.2.2.3; wizerunek trylobitów ilustruje ryc. 2-13. Skamieniałości trylobitów mają duże znaczenie paleontologiczne. Szereg gatunków Mjfamieniałości przewodnie, umożliwiające ocenę wieku pokładów skalnych. Cechy trylobitów nawiązują do pierścienic, skorupiaków i szczękoczulkowców (pajęczaków i skrzyploczy); prawdopodobnie najbardziej spokrewnione z trylobitami są żyjące współcześnie gatunki skrzyploczy (limu/usj.

7.4,6.3.15.2. Podtyp: Szczękoczulkowcc fChelicera/al

Ciało szczękoczulkowców składa się z głowotułowia (bez zaznaczonej segmentacji) i z odwłoka. Pierwsza para odnóży głowotułowia to tzw. szczękoczułki (chelicerae), od których podtyp wywodzi swą nazwę. VJyróżniamy cztery gromady szczękoczułkowców: Ostrogony czyli Skrzypłocze (Kphosura), wymarłe Wielkoraki (Euriplerida), Kikutnice {Pycnogonida) i Pajęczaki (Arachnida).

Ostrogony to gromada powstała w paleozoiku; większość tych stawonogów to gatunki kopalne. Dodziś przetrwało kilka gatunków żyjących w morzach skrzyploczy (rodzaj Limulus). Ich budowa (ryc. 2 - 40) nie uległa zmianie od 350 milionów lat. Ciało skrzypłocza podzielić możemy na glowotulów i odwłok. Glowotulów pokryty jest potężną tarczą, chroniącą także boki i część odwloką i wyposażony jest (poza szczękoczułkami, przekształconymi w kleszcze) w pięć par odnóży krocznych. Odwłok - zaopatrzony w skrócone odnóża, na których mieszczą się skrzela - zakończony jest długim kolcem (stąd nazwa: ostrogony).

Wielkoraki (ryc. 2 -15) to wymarła gromada stawonogów, które królowały w wodach w erze paleozoicznej (porównaj rozdz. 2.2.2.3).

Kikutnice to maleńkie (1 -10 mm) zwierzęta morskie; największe z nich zamieszkują głębiny oceanów. Posiadają ogromne - w stosunku do rozmiarów ciała - odnóża, dzięki czemu wyglądają, jak gdyby poruszały się na szczudłach; stąd wywodzi się ich nazwa.

Najważniejszą gromadę szczękoczułkowców stanowią Pajęczaki (Arachnida). Mają one duże znaczenie medyczne: szereg gatunków z rzędu roztoczy to pasożyty człowieka, poza tym pizedstawicielc innych rzędów - np. pająki i skorpiony - wytwarzają jad, stanowiący zagrożenie dla życia ludzkiego. Poza kilkoma gatunkami, wtórnie przystosowanymi do życia w wodach, pajęczaki to zwierzęta lądowe. Oddychają za pnmnra plncntchawek lubtchawek. Phicotchawki to parzyste woreczki w odwłoku, zbudowane z równolegle ułożonych, pooddzielanych blaszkami pęcherzyków, do których prowadzi tchawka; otwór w powłokach prowadzący do tchawki określany jest mianem Bzctchlinki. W pęcherzykach płucotchawek zachodzi dyfuzja tlenu z powietrza do heniolimfy Ciało pajęczaka zbudowane jest z dwóch odcinków: głowotułowia oraz odwloką Glowotulów zaopatrzony jesl w 6 par odnóży; pierwszą tworzą szczękoczułki (chelicerae/. położone w pobliżu Ohyónj gębowego i służące przeważnie do przytrzymywania pokarmu. Druga para to nuguuhuzczki iptdlpdlpl), też przeważnie wspomagające przy pobieraniu pokarmu. Pozostałe czluy poty SKklĆiy to/wvklłfaŁoodnóźakmzmJ