DSCN6705 (Kopiowanie)

154

meaycmt

Biologia - repetytorium dla maturzystów i Ranaytuin»>r

utrudnione w przypadku otwarcia szpary ust. Dlatego też w czasie zabiegu stomatologicznego (np. nawiercania ubytków zęba) utrudnione jest połykanie śliny i lekarze stomatolodzy często stosuję narzędzia - tzw. ślinociągi - rodzaj pomp. odsysających ślinę z jamy ustnej pacjenta. Przełykanie rozpoczyna się od rozluźnienia fragmentu przełyku w bezpośrednim jego połączeniu z gardłem. Następnie za kęsem tworzy się okrężny skurcz mięśniówki przełyku, przesuwający kęs z szybkością ok. 4-5 cm/sek. Przesuwanie kęsa jest ułatwione dzięki surowiczo-śluzowej wydzielinie gruczołów. W miejscu połączenia przełyku z żołądkiem znajduje się tzw. dolny zwieracz przełyku, będący zazwyczaj w stanie skurczu (aby zapobiec zarzucaniu treści żołądka do przełyku). W czasie połykania następuje rozluźnienie tego mięśnia i kęs pokarmu trafia do żołądka.

N iewydolność dolnego zwieracza przełyku prowadzić może do zarzucania treści pokarmowej z żołądka do przełyku, co powoduje tzw. zgagę (uczucie palenia) i może doprowadzić do powstania owrzodzenia.

Enzymy wydzielane w żołądku to: lipaza żołądkowa, która trawi triacyloglicerole, rozkładając je na kwasy tłuszczowe i glicerol, oraz pepsyny (aktywowane przez HC1, poprzez odłączenie aminokwasów z pepsynogenu), które powodują rozcinanie wiązań pcptydowych przyległych do aminokwasów aromatycznych. Błona śluzowa żołądka jest chroniona przed uszkodzeniem przez kwas. ponieważ wydziela śluz o charakterze glikoproteiny, który z jonami węglanowymi tworzy nieruchomą warstwę płynu o pH około 7,0 na powierzchni nabłonka (wobec bardzo kwaśnego pH - około 1,0 -w świetle narządu). Substancje, które niszczą te ochronną warstwę (jak alkohol etylowy, ocet, kwas acetylosalicylowy czyli aspiryna, a także substancje pochodzenia bakteryjnego, np. wytwarzane przez Helicobacterpylori) powodują podrażnienie ścian żołądka i mogą prowadzić do uszkodzeń.

Do dwunastnicy trafiają substancje wytwarzane przez wątrobę (np. żółć) i trzustkę, treść żołądkowa, a także są tu wydzielane enzymy własne dwunastnicy. Sok dwunastniczy jest wydzielany przez gruczoły dwunastnicze w ilości kilku centymetrów sześciennych na godzinę. Zawiera on dwa enzymy: enteropeptydazę(która działa na wytwarzany przez trzustkę trypsynogen - por. dalej)oraz pepsynogen, a także mukopolisacharydy i jony. Sok ten ma odczyn zasadowy (pH ok. 8,0 do 9,0) i słabe właściwości trawienne, natomiast dzięki wysokiemu pH i śluzowatemu charakterowi chroni on błonę śluzową dwunastnicy przed działaniem soku żołądkowego. Żółć wytwarzana przez wątrobę w ilości około 500 ml dochodzi do dwunastnicy przez przewód żółciowy wspólny, który zwykle łączy się z przewodem trzustkowym i uchodzi do dwunastnicy na brodawce większej. Okolica ujścia przewodu do brodawki otoczona jest mięśniem zwieraczem bańki wątrobowe- trzustkowej. Żółć składa się przed wszystkim z wody (97%), zawiera sole kwasów żółciowych (0,7%), barwniki żółciowe: bilirubinę i biliwerdynę (nadające żółci właściwy dla jej nazwy kolor) oraz inne składniki. Sole kwasów żółciowych pełnią liczne funkcje. Przede wszystkim zmniejszają napięcie powierzchniowe kropli tłuszczów i powodują (w połączeniu z fosfolipidami i monoglicerydami) ich cmulgację. Poza tym są amfipatyczne - co oznacza, że jedną częścią łączą się z tłuszczem (jest to tzw. część hydrofobowa, tzn. „nie lubiąca wody"), zaś druga częścią - hydrofilową (tzn. „lubiącą wodę”) łączą się z wodą. W ten sposób powstają miecie (cylindryczne krążki, z hydroli Inymi powierzchniami „na zewnątrz' i z hydrofobowym wnętrzem), które są transportowane w wodzie do komórek nabłonka jelita. Tu następuje ich absorpcja. Sole kwasów żółciowych są również absorbowane, przekazywane do wątroby i ponownie wydzielane z żółcią.

Do dwunastnicy dostarczane są także enzymy trzustkowe. Trzustka jest narządem, który wy -twarza najwięcej fermentów trawiennych - w soku trzustkowym (o pH około 8.0) znajduje się ich o' najmniej 12. Proenzymtrypsynogen pod wpływem dwunastniczego enzymucnicoikiauy (cntcro-peptydazy) przekształcany jest w aktywny enzym trypsynę. Trypsyna trawi białka i polipeptydy. rozcinając wiązania peptydowc przyległe do aminokwasów aigininy lub lizyny. Jednocześnie tiyr syna działa jako aktywator innych enzymów: przcksztaleacliyraotrypsynogcńy trzustkowe w aktyw*

^visteta gikami UtidizłK ; ihiytooi anhfestr maść poi apoajdi anjlKsią poczęli tębczKW : bwżtjm jelita

'-Gniezacht

NiiJachp

Ntkdtc

Ijjmjue

j^Phtwo,

ttm

m §*ni£