DSCN6727 (Kopiowanie)

176 Biologia - repetytorium dla maturzystów i Kunatuu.......

9.2. Ograniczające czynniki ekologiczne

Środowisko życia organizmów możemy podzielić na wodne i lądowe. Różnią się one zasadniczo między sobą. Do podstawowych czynników różniących te oba środowiska należą: zawartość tlenu, dwutlenku węgla i soli mineralnych, gęstość, nasłonecznienie, temperatura i inne. Organizmy występujące w obu tych środowiskach są różne, zarówno ze względu na prezentowane potrzeby, jak i ze względu na przystosowania.

Czynniki środowiska mają duży wpływ na organizmy. Możemy je podzielić na dwie grupy: czynniki biotyczne i czynniki abiotyczne. Obie grupy wspólnie tworzą ograniczające czynniki ekologiczne. Zazwyczaj działają razem i zmiana jednego z nich powoduje zmianę pozostałych.

Czynniki biotyczne to żywe składniki środowiska (rośliny i zwierzęta). Organizmy te oddziałują na siebie, zarówno wewnątizgatunkowo jak i międzygatunkowo. Mają one też wpływ na środowisko abiotyczne. Często zdarza się, że do łunkcjonowania jednych organizmów jest potrzebna obecność innych. Również może wystąpić sytuacja, w której jeden gatunek utrudnia rozwój drugiego. Pomiędzy osobnikami dochodzi też niekiedy do rywalizacji o pożywienie, wodę, światło, schronienie i itp. Żywe organizmy mają także wpływ na otaczające je środowisko abiotyczne. Potrafią zmienić jego skład chemiczny i fizyczny, np. wprowadzając do gleby substancje chemiczne. Ale i tak najbardziej na środowisko oddziałuje człowiek.

Do czynników abiotycznych zalicza się: wodę, światło, temperaturę, powietrze, gazy, ciśnienie, pH, gleby, itp.

- woda, jest składnikiem każdego żywego organizmu, aczkolwiek w różnym procencie, np. chełbia modra zawiera 98% wody w swoim organizmie, a człowiek 65%. Woda jest również czynnikiem niezbędnym do życia każdego organizmu. Jako czynnik ograniczający występuje głównie w środowisku lądowym. Część organizmów musiała przystosować się do życia w środowisku ubogim w wodę. W tym celu wytworzyły one mechanizmy umożliwiające magazynowanie tego niezbędnego do życia czynnika i utrudniające jego wydalanie. W środowisku wodnym woda może być czynnikiem ograniczającym, lecz jedynie w przypadku dużego zasolenia; wówczas organizm -zamiast ją pobierać - wydala do środowiska;

światło, w postaci promieniowania słonecznego jest podstawowym źródłem energii dla organizmów. Dla roślin jest ono niezbędne w procesie fotosyntezy. Działanie światła widać najlepiej w środowisku wodnym, gdzie im większa głębokość, tym mniej światła słonecznego. Ma to wpływ na rozmieszczenie organizmów na różnych głębokościach. Dlatego na dnie zbiorników żyją krasnorosty, które obok chlorofilu (reagującego głównie na światło czerwone) posiadają odpowiednie barwniki (reagujące na światło zielone, głębiej przenikające w wodę). Drugim przykładem wpływu światła na rozwój organizmów jest las. W przypadku zwartej warstwy koron drzew nie są w stanie rozwinąć się rośliny w niższych warstwach - chyba, że są to gatunki o wczesnym i krótkim okresie wegetacyjnym (np. zawilec gajowy). W tej sytuacji mogą zakwitnąć wczesną wiosną, kiedy drzewa pozbawione są liści, ale dotyczy to jedynie drzewostanu liściastego lub mieszanego. W tajdze np. (gdzie przeważają wiecznie zielone drzewa iglaste) nk mają szansy rozwinąć się takie gatunki;

temperatura, ma duży wpływ na życie organizmów. Może być ona bardzo zróżnicowana. Najwięcej jednak gatunków żyje w przedziale od 0°C (temperatura zamarzania wody), do ok. 50T (temperatura, przy której ścina się białko). Pomimo to organizmy przystosowują się do życia w trudniejszych warunkach. Na pustyni temperatura w dzień potrafi osiągać nawet ok. 80"C. a w nocy czasami spada nawet do 0°C. Pomimo tak ogromnej amplitudy są gatunki, które potrafią żyć w takich warunkach i to zarówno wśród roślin juk i zwierząt. Również w temperaturach