DSCN6761 (Kopiowanie)

10.4.9. Sawanna

Sawanny to największe naturalne ekosystemy trawiaste. Występują one głównie w Afryce, ale także w Ameryce Południowej i Australii. Są to trawiaste formacje roślinne, występujące w strefie pod- i międzyzwrotnikowej, charakteryzującej się porą suchą trwającą 3-9 miesięcy i niskimi opadami 300-600 (do 900) mm rocznie. Sawanny mogą hvć naturalne - to oznacza że ich bczleśność jest skutkiem niedostatku opadów lub okresowego zalania przez rzekę. Ale mogą też być sawanny wtórne, czyli takie, które powstały na skutek prymitywnej gospodarki - przez wypalanie lasów i zarośli przez ludność. Teren sawann pozbawiony jest zwartej szaty roślinnej nie tylko na skutek wspomnianej wyżej malej ilości opadów, ale też ze względu na wysokie temperatury powietrza (średnie około + 30°C) i znaczne ich wahania (temperatura w nocy potrafi spaść do 0°C, a w dzień osiąga czasami powyżej 50°C). Co się tyczy flory sawanny, to przeważają tutaj kępki sucholubnych traw. Mogą one osiągać wysokość nawet 5 metrów, jak na przykład afrykańska trawa słoniowa. Można też spotkać na sawannie nieliczne drzewa, np. akacje, baobaby, czy palmy, które zwykle zrzucają liście w porze suchej, ^stępują tu też kolczaste zarośla. To że drzewa są rozmieszczone tak rzadko i równomiernie wynika z zasad konkurencji. Egzemplarze słabiej ukorzenione są eliminowane w walce o wodę. Z tego samego powodu większe skupiska drzew można spotkać tylko nad ciekami wodnymi. Tworzą one wówczas tzw. lasy galeriowe, które występują jedynie w sawannie wilgotnej (gdzie pora sucha trwa od 3 do 5 miesięcy). Natomiast w sawannie suchej susza trwa od 5 do 7 miesięcy i rosną tam trawy (które zanikają w okresie suszy). Istnieje teżsawanna kolczasta, gdzie pora sucha trwa często kilka lat. Można na niej spotkać rośliny wytrzymałe na brak wody, np. cierniste akacje i baobaby (dożywają nawet do 5000 lat, a owoce tych drzew nazywane są małpim Chlebem). Poza tym jest jeszczesawanna zalewowa (okresowo zalewana) isawana palmowa, gdzie w drzewostanie możemy spotkać palmy. Roślinność żyjąca w takich warunkach musiała się odpowiednio przystosować. Stąd bardzo dobrze rozwinięte systemy korzeniowe (pozwalające roślinom czerpać wodę nawet z bardzo dużych głębokości w okresie suszy), gromadzenie wody wewnątrz roślin (sukulenty), czy skracanie okresu wegetacyjnego jedynie do pory deszczowej. Również gubienie liści w porze suchej jest przystosowaniem - pozwala ono na zatrzymanie wody w grubej korze, a uniemożliwia jej parowanie z liści. W okresie suszy spowalniają się wszystkie czynności życiowe roślin.

Ogólnie sawanny możemy podzielić na:

-    sawannę trawiastą,

-    sawannę krzewiastą,

-    sawannę drzewiastą.

Ze względu na panujące na tych terenach susze, występują częste pożary. Dodatkową uciążliwością dla zamieszkujących te tereny ludzi (poza suchym klimatem) jest żyjąca w sawannie wilgotnej mucha tse-tse roznosząca śpiączkę. Problemem jest też pustynnienie spowodowane nadmierną eksploatacją. Jeżeli chodzi o faunę tych terenów, to głównymi przedstawicielami są zwierzęta roślinożerne takie jak żyrafy, gazelc, zebry, antylopy (gnu, impala, oryks), słonie, hipopotamy czy nosorożce. Fauna zwierząt kopytnych sawanny afrykańskiej jest największa na świecie zarówno pod względem ilościowym, jak i różnorodności gatunkowej. Ze zwierząt mięsożernych możemy spotkać gepardy. Iwy, lamparty, szakale, pantery i hieny. Z ptaków możemy spotkać tutaj sępy, strusie, perliczki, wiklaczc. Część ptaków tworzy gniazda w koronach drzew, znajdując w nich schronienie przed upałami. Owadami żyjącymi na sawannie są m.in. skorpiony, termity, mrówki czy szarańczaki.

Okres suszy jest trudny zarówno dla roślin jak i zwierząt. W tynt czasie duże ssaki roślinożerne takie jak słonic, żyrafy, antylopy, zebry czy bawoły wyruszają na długie wędrówki, aby odnuleże pokarm i wodę. Ich śladem podążają zwierzęta mięsożerne żywiąc się osobnikami słabszymi, które padły podczas trudnej drogi.