DSC�73

,    nrzvwodzą na myśl słowa Eklozjastyka, że „<**.

Pana°’s_ą dzieli tysięcy razy jaśniejsze od słońca”) (por. wy^?.

^P ";_e t_c zbieżności formalne, nawet gdyby je wszystkie p_rzy. oisać wpływom wywieranym na Izraela przez wielkie cywili, zleje starożytnego Wschodu, nic dowodzą wcale, ze sama i_dea wszechwiedzy boskiej była w początkach swych obca Izraelitom. Wszechwiedza Jahwe, traktowana nie teologicznie, jako oderwą-ny atrybut boskości (wszechwiedza absolutna), lecz historycznie, w konkretnym, choć niedoskonałym sformułowaniu (wszechwiedza względna), jest tak organicznie związana z kompleksem ideowym, którego część stanowi, czyli z samą osobą Jahwe, że niepodobna ich rozdzielić genetycznie. Jahwe jest, w świadomości i w dziejach Izraela, Bogiem czujnym i mściwym, Bogiem „zazdrosnym”, Bogiem gniewnym, Bogiem, który osądza i karze, który karze i który zna. Wszechwiedza Jahwe odnosi się głównie do uczynków ludzkich; jego kary spadają zazwyczaj w postaci zjawisk meteorologicznych. Wszystkowidząca wszechwiedza i sankcje karzące stanowią uzupełniające aspekty postaci Jahwe i pozostają w związku z jego przebywaniem w niebie (wieża Babel, Gen., 11.1 i nast.; drabina Jakuba, Gen., 28.12 i nast.; por. I Król., 22.19 itd.). Z nieba widzi Jahwe, co robią ludzie, z nieba zsyła na nich kary. Wpływów obcych, wpływów myśli filozoficznej greckiej, a w szczególności epikurejskiej²⁶, dopatrywano się u Hioba (22.13—14; p. wyżej); ale idea tam wyrażona, że przed wzrokiem Jahwe może osłonić warstwa chmur na niebie, jest na wskroś biblijna (por. Psalm 97,2; 81.8; itd.) i wiąże się z uranicz-n(^-meteorologicznym aspektem Jahwe, przejawiającym się już w najdawniejszych teofaniach²⁷. Przypuszczenie B. Stade i in-n> <■ h, że pojęcie nieba jako siedziby Jahwe nie sięga czasów dawniejszych niż wygnanie », już dawno zostało odrzucone. Nie po rze a aż przypisywać Jahwe pochodzenia pozahebrajskiego i pozasemickieg⁰ (indoeuropejskiego), na podstawie imienia bo-7 Dji! ^7 ^{W tG}k^stac‘h ^z R^ys Szamra (być może, powiązanego i Paiocf⁵’ • ^CUS °^raz *^stnicnia ośrodków aryjskich w Syrii

oryginalność 7 ¹ .^tysiąclec;^iu P-n.e.^2l), po to, aby uznać całkowitą

przeiawiaiar ^ranicznc‘go i meteorologicznego charakteru Jahwe,

townvch 1 .. ⁶° ^S1(\ ^{W ,)iorunie}» chmurach burzowych i gwałtownych huraganach (_Sędz., 5.4 i nast.; Deu., 33.2; llabak, 3 4