IMAG0271 (5)

61

Nazwiska Polaków

wiele wieków polityczna zależność Słowacji od Węgier automatycznie odgradzała ją od Polski. Bliższe kontakty zaczęły się dopiero po włączeniu południowej części Polski do Austro-Węgier. Bliskie kontakty polsko-słowackie występowały głównie na terenie Orawy i Spiszą. Przez kilka wieków na tych dwu obszarach żyli obok siebie Polacy i Słowacy, co musiało się odbić w zasobie nazwisk. Wyrazistą kategorię przejętych przez nas nazwisk słowackich stanowią formacje na -ar typu Teslar i Cieślar, Kuźniar, Masar. Na polskim Podhalu słowackiego pochodzenia są nazwiska Chmel, Hlawacz, Holec, Hruszka, Huba, Repa, Sedlaczek, Uher itd.

Kolejnym językiem, z którego przejęliśmy znaczniejszą ilość nazwisk, jest litewski. Ścisłe związki polsko-litewskie zaczęły się dopiero pod koniec XIV w. Oczywiście kontakty między Polską a Litwą istniały także wcześniej, ale były one luźne i nie miały dla polskiego nazewnictwa przed epoką jagiellońską większego znaczenia. Przejęcia osobowych nazw litewskich przed końcem XIV w. były nieliczne. Wiadomo np., że książę mazowiecki z przełomu XIII/XIV w. miał litewską nazwę Trojden. Na stałe do historii Polski i polskiego nazewnictwa weszły litewskie nazwy rodów Jagiellonów, Radziwiłłów, Sapiehów. TL języka litewskiego przejęliśmy imiona Danuta, Witold, Olgierd, które również utrwaliły się w polskim imiennictwie. Dziś wyróżniamy nazwiska pochodzenia litewskiego przede wszystkim przez charakterystyczne zakończenia -ajtis, -tis, -ojć. Litewskimi z pochodzenia są np. Jakajtis, Źemajtis, Szapajtis, Giedrojć, ~~Zamojć. Wśród dzisiejszych nazwisk w Polsce używanych spotykamy formacje na -ajtis, -ojć pochodne od imion, które Litwini przejęli od Polaków czy Białorusinów. Są to formy litewskie lub wtórnie zlituanizowane, por. Mar-czukajtis, Mikołaj tis, Filipajtis, Staszajtis, Januszajtis, Symaniuksztis, Jankojć, Jurkoje, Andralojć. Nazwiska litewskie dość wcześnie były polonizowane, głównie przez zastąpienie typowo litewskich przyrostków nazewniczych polskimi, takimi jak -owicz, -ski, -owski, -iński, por. lit. Bujwidajtis — poi. Bujwidowicz, lit. Dowborajtis - poi. Dowborowicz, lit. Laudynajtis - poi. Laudyński, lit. Dragunajtis — poi. Draguński, lit. Valanczius — poi. Wolonczewski; niekiedy odrzucano tylko przyrostek litewski, por. Daugirdis — Dowgird, Daukan-tas - Dowkont. Niekiedy dokonywano tłumaczeń na język polski dodając typowo polskie przyrostki, por. lit. Strazdelis — poi. Drozdowski, lit. Ażukalnis — poi. Zagórski, lit. Oźys — poi. Kozłowski, lit. Źwirblis — poi. Wróblewski.

Mówiąc o związkach polsko-litewskich w nazewnictwie trzeba pamiętać, że do litewskiego zasobu nazewniczego przedostało się bardzo dużo nazw genetycznie polskich. Związane to było z dużym osadnictwem polskim na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Litwini często przyjmowali polskie nazwiska, a kościół rzymsko-katolicki szerzył imiona chrześcijańskie w polskiej wersji językowej. Od litewskich nazw miejscowych tworzone były nazwiska na wzór polski określające często zresztą Polaków, por. n. m. Pilsudy — nazwisko Piłsudski.

D« tej pory mówiliśmy o przejęciach nazwisk z języków narodów bezpośrednio z Polską sąsiadujących, narodów, z którymi łączyły nas losy łnstoru. Oprócz tych języków zasilały nasz zasób nazwiskowy także języki