IMAG0254 (4)

51 Nazwiska Polaków

n. tn. Skoki, przym. skocki, n. os. Skocki. Z przykładów widać, że część przed przyrostkiem może pozostawać bez zmiany, np. Bab-ski, Wolski lub też podlega modyfikacjom fonetycznympfop. Batorz — Batorski, Grodek - Gródecki, Przemyśl — Przemyski, Biała — Bielski. Przyrostek ski, jak widać z przykładów, mógł powodować uproszczenia fonetyczne, ściągnięcie dwu, niekiedy trzech spółgłosek w jedną. Odrębnej uwagi wymagają nazwiska na -owski, -ewski. Pochodzą one w większości wypadków od nazw miejscowych zakończonych na -ów, -owa, -owo i -ew, -ewa, -ewo, np. Kraków — Krakowski, Grabowa — Grabowski, Klonowo — Klonowski, Januszew — Januszewski, Magnuszewo — Magnuszewski. Dalej nazwiska na -owski, -ewski pochodzą od nazw miejscowych na -owice, -ewice, np. Proszowice — Proszowski, Januszewi-ce — Januszewski. Analogicznie tworzone były przymiotniki apelatywne, np. Proszowice — proszowski. Następowało tu odrzucenie elementu -ice. Wyjątek stanowią tylko przymiotniki i nazwiska pochodne od nazw miejscowych trzysylabowych typu Babice, Bibice, Koszyce. W takich wypadkach nie następowała redukcja końcowego -ice. Do pełnej nazwy dochodził przyrostek -ski, jedynie grupa spółgłoskowa -cs- ulegała redukcji w -c-, stąd Bibicki, Babicki, Koszycki. Usunięcie elementu -ice następowało natomiast w nazwach cztero-i więcej sylabowych, np. Racławice — Raclawski. Z przymiotników typu krakowski, proszowski, januszewski wyabstrahowany został przyrostek -owski, -ewski, który mógł funkcjonować samodzielnie i tworzyć przymiotniki, a wtórnie także nazwiska od nazw miejscowych nie mających elementu -ow-, -ew-, np. Boby, n. os. Bobowski, Byki — n. os. Bykowski, Chwalim — n. os. Chwalimow-ski, Karsy — n. os. Karsowski, Łazy — n. os. Łazowski, Wieprzki — n. os. Wieprzkowski, Wisznia — n. os. Wiszniowski, Rachale — n. os. Rachalewski. Formacje z rozszerzonym sufiksem -owski, -ewski występują głównie w centralnej Polsce i na Mazowszu.

Nazwiska na -iński, -yński pochodzą głównie od nazw miejscowych na -in-, -yn- np. Przybina — n. os. Przybiński, Bidziny — n. os. Bidziński, Boguszyn — n. os. Boguszyński oraz od n. m. na -no, -na, przy czym tu -iński pochodzi ze starszego -eński, np. Brzeźno — n. os. Brzezieński, wtórnie Brzeziński, Dębno — n. os. Dębieński, wtórnie Dębiński. W nazwiskach spotyka się dziś obie formy na -eński i -iński. Z przymiotników na -iński został znów wyabstrahowany przyrostek -iński, -yński, który może funkcjonować samodzielnie i tworzyć nazwiska (przymiotniki) od innych podstaw, por. Zegrzyński — n. m. Zegrze, w starszym okresie było też -eński, np. Modleński — n. m. Modlą, Wkrzeński — n. m. Wkra. W niektórych przymiotnikach mógł następować proces odwrotny, usuwanie -in przed przyrostkiem -ski, por. n. m. Lublin — przym. lubelski i n. os. Lubelski.

Wytworzenie złożonych przyrostków mogło powstać też opierając się na innych typach słowotwórczych przymiotników od nazw miejscowych, np. -ecki: n. m. Kije — n. os. Kijecki, Grzęda — n. os. Grzędecki; -icki: n. m. Dwornia — n. os. Dwornicki\ -ański: n. m. Turze — n. os. Turzański; -ocki: n. m. Miękkie — n. os. Miękocki.

Jak już wyżej wspomniałem, podstawa przed przyrostkiem -ski może pozostawać bez zmiany, może podlegać różnym przeobrażeniom fonetycznym, ale mogą zachodzić w niej też modyfikacje słowotwórcze. Często jest to usunięcie