~LWF0020

gospodyni, że Yęlsi został „wzmocniony lnem i wsparty przy pomocy cebuli⁴⁴. Oto na odkrytym na początku bieżącego stulecia przedmiocie z kości, pochodzącym przypuszczalnie z IV w., określanym jako nóż do krajania mięsa, odczytany został napis runiczny Lina-LaukaRa, który przez M. Olsena został wyinterpretowany jako słowa: lin i lauk — len i cebula (czosnek)^{1 2}. Xóż zaś przypuszczalnie służył jako amulet noszony przez kobietę. Mógł to być więc nóż, który używany był do przygotowywania Vęlsi, konserwowanego, jak mówi o tym recytowana przez gospodynię strofa, właśnie przy pomocy tej rośliny i przechowywanego w lnianym płótnie. Warto przy tej okazji zwrócić uwagę na jeden zwrot zawarty w kosmogenicznej części najwybitniejszego poematu Starszej Eddy, Voluspd. Poemat ten datowany jest na ostatnie dziesięciolecia X w. Wizjonerka Yęluspa (jej to imię posłużyło na tytuł poematu) opisując stan szczęśliwości, który miał w pradawnych czasach panować na ziemi, zanim jeszcze rozpoczęła się walka w świecie bogów i ludzi, czym będziemy zajmować się w rozdziale II niniejszej pracy, mówiła, iż ziemia pokryta była rosnącą, zieloną cebulą ⁿ. Szczegół ten, o ile nam wdadomo, niewykorzystany w badaniach nad Vęlsapattr, potwierdza kultową rolę wymienionej rośliny. Charakter poematu, stanowiącego najwyższe osiągnięcie Starszej Eddy wyklucza, by autor wprowadził omawiany moment przypadkowo. Cebula występuje zresztą często w poezji skaldycznej w bardzo różnym, przenośnym znaczeniu, np. na określenie miecza. Być może, że w ten sposób nazwana broń miała podkreślić jej właściwości przynoszenia szczęścia w boju.

Autentyczny, z pewnością sięgający czasów przedchrześcijańskich był przede wszystkim refren, który powtarzał się w każdej zwrotce, wypowiadanej przez domowników biorących udział w kulcie: „Niech Morna przyjmie tę ofiarę“. Potwierdzony jest on w^r wierszu skalda bórmodra Kolbrunaskalda, działającego na początku XI w.³.

Wokół imienia Morna toczyła się dyskusja. Wydaje się, że była to bliżej nieznana bogini wchodząca w skład grupy bogów Yamr, opiekujących się przede wszystkim płodnością i urodzajem ⁴.

Omawiane wyżej strofy Yglsapattr nie wymieniają imienia bóstwa, które było czczone w obrzędzie przekazanym przez sagę. Nie jest też w pełni jasny sens wyobrażeń religijnych, przyświecających temu obrzędowi. Nie pozostawia natomiast najmniejszych wątpliwości jego cel: przekazywanie Yęlsi.z rąk do rąk przez wszystkich domowników miało zapewnić im siłę, którą on niejako reprezentował⁵.

Jest też prawdopodobne, że w domach norweskich jeszcze w chrześcijańskim średniowieczu znajdowało się jakieś phalliczne wyobrażenie. Jeden ze zwodów praw norweskich, Eidsifjapingslog, wprowadza przepis, na

43

1

   M. Olsen, II Floksand-indslcriften, w artykule M. Olsen og H. Shetelig, End indslcrift med wldre runer fra Floksand i Nor dian _t ^Bergens Museums Aarbog“, 1909, No. 7, Bergen 1910, s. 15 i nast.

2

   Yęluspa, zwrotka 4:    |)& var grand gróin | groenom

lauki“. Pieśni Eddy, cyt. w^rg wydania Saemundar Edda mit einem Anhang, łiersg. von F. Detter und R. Heinzel, I B, Text, Leipzig 1903; zgodnie z przyjętymi zwyczajami podajemy tylko numer zwrotki.

3

   E. A. Kock, op. cit. t. I, s. 136, pórmóctr Kolbrunaskald, Yisor, zwrotka 17: „... | Piggi męrnir | [netta bloeti! | Enn }>u, adal-Grimr | tak enn vid Vęlsa!“.

4

   Patrz J. de Yries, Altgermanische Beligionsgęschichte, B. II, wyd. 2, Berlin 1957, s. 207.

5

   M. Olsen, II Flolcsand-indslcriften, s. 37.