~LWF0024

w Anglii, Irlandii, częściowo w Normandii ślady w postaci nazw miejscowych. Nazwy te można oczywiście porównywać z nazwami na Półwyspie Skandynawskim,, uzyskując w ten sposób podstawy do datacji nazw innego typu¹. Można przeto przypuścić, że w miejscach, określanych jako „pole uprawne Freyja“ odbywały się bliżej nieznane kulty, zapewne phalliczne, na jego cześć, prawdopodobne ze względu na stwierdzony poprzednio charakter tjgsnublót. Miejscowości, w których występuje imię Freyja jest w Skandynawii — z wyjątkiem Islandii — sporo, nawet w porównaniu z innymi nazwami o charakterze theophorycznym ². Jak jednak głęboko w przeszłości można cofnąć ich powstanie, nie jest sprawą prostą. Należałoby w tym celu zbadać charakter wyobrażeń o stosunku bóstwa (imię jego występuje w genetivie, a więc może oznaczać również przynależność, własność — w naszym wypadku Freyja!) do ziemi, której nadało nazwę. Wymienionym wyżej oraz innymi aspektami omawianych nazw theophorycznyck zajmiemy się w rozdziale następnym.

Z szeregu wiadomości wynika, że zwierzęciem poświęconym — o ile można użyć tego zwrotu — Freyjowi i składanym mu na ofiarę był obok knura, koń ³. Po oficjalnym przyjęciu chrześcijaństwa w Islandii w 1000 r. zezwolono, na okres przejściowy drogą specjalnej uchwały allihingu —• zgromadzenia wiecowego, na m. iri. spożywanie mięsa końskiego. Ponieważ rola konia jest,.

jak to widzieliśmy na podstawie Yęlsapattr, zupełnie jasna, można przypuścić, że zakaz spożywania tego rodzaju mięsa, obowiązujący gdzie indziej, mógł być związany z obawą monarchów i oczywiście kościoła, forsujących chrystianizację przed szerzeniem się, względnie utrzymywaniem tych właśnie kultów.

Z Freyjem związane było powszechnie obchodzone w Skandynawii, pod koniec jesieni, święto urodzajów i płodności (połączone przypuszczalnie ze świniobiciem), znane pod nazwą jul³¹. Po przyjęciu chrześcijaństwa święto to zostało przekształcone w obchody Bożego Narodzenia. .W Skandynawii zachodniej występowała publiczna forma święta plonów, też najprawdopodobniej związana z Freyjem ^{4 5}.

*

Już powyższe dane wskazują, żc kult phallicznego Freyja odgrywał w Skandynawii dużą rolę. Istnieją wszakże przesłanki, że podobny charakter mieli przynajmniej na pewnym etapie rozwoju wierzeń również i inni bogowie. W każdym zaś razie można wskazać na materiały, które mówią o ich „działaniu⁴⁶ w sferze produkcji.

. Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim Njorda. Powszechnie przyjmuje się, że bóg ten należał, do starszej warstwy religii Normanów. Pod względem lingwistycznym Njordr stanowi męski odpowiednik bogini Nertus, o której pisał już Tacyt⁶. Nertus była oczywiście również bóstwem urodzaju. W jaki sposób przekształciła się ona w boga, względnie została całkowicie,

4* 51

1

   Za podstawową, choć już w wielu miejscach przestarzałą pracę uchodzi do dziś M. Olsen, Farms and Fcmes of Ancient Norway, The Place'Nanieś of a Country Discussed in their Bearings on Social and EeUgious History. Instituttet for Sammenlignende Kulturforskning, Oslo 1928.

2

   Patrz J. de Vries, oj), cii. t. II, s. 195 i nast. oraz mapki.

3

   H. Rosón, Freylcult och dfurfcult, „Fornvannen“, Stockholm. 1913, s. 222 i nast.

4

   Ił. Celander, Fórkristen jul enligt norróna kallor, „Goteborgs Universitetets &rsskrift“, 1955: 3 (druk) Stockliolm 1955, s. 11 i nast.

5

   II. Celander, op. cit. s. 15 i nast.

6

   Germania 40.    .