page0053

KIERUNKI I METODOLOGIA BADAN TERMINOLOGIA

Autorem pierwszej językoznawczej klasyfikacji nazw miejscowych jest W. Taszycki ((1946) 1958). Kryterium podziału i zarazem punkt wyjścia analizy językowej stanowi pierwotne znaczenie nazwy miejscowej, które wynika z jej genezy. Można je ustalić analizując znaczenie obydwu części składowych nazwy, tzn. podstawy i sufiksu lub dwóch członów nazwy złożonej, co pozwala ustalić znaczenie nazwy jako całości. Autor nazywa zastosowany przez siebie podział materiału toponomastycznego znaczeniowo-formalnym. Znaczenie wysuwa się na plan pierwszy, formie przypada rola drugorzędna. Intuicja znakomitego badacza kazała mu przyjąć zasady językowej analizy nazw zbliżone do strukturalistycznych.

Autor wyróżnił dwie zasadnicze grupy nazw miejscowych:

A. Nazwy, które były zawsze nazwami miejscowości.

B. Nazwy, które były najpierw nazwami ludzi, później nazwami miejscowości.

Do grupy A należą cztery podgrupy:

1. Nazwy topograficzne, w których odzwierciedlone są cechy krajobrazowe, przyrodnicze lub geograficzne, np. Biała, Żabno.

2. Nazwy kulturalne tworzone od wyrazów mówiących o wytworach działalności człowieka w zakresie kultury materialnej, np. Kuźnica, Mościska, społecznej, np. Targowiska, Opole, i duchowej, np. 5

3. Nazwy dzierżawcze wskazujące, że miejscowość należy do człowieka, od którego imienia utworzona jest nazwa, np. Dalechów, Cieszęcin.

4. Nazwy zdrobniałe oznaczające miejscowość położoną w pobliżu innej miejscowości, której nazwa ma tę samą podstawę językową, np. Pawłówko, Winiarki.

Do grupy B zaliczono:

1. Nazwy etniczne oznaczające pierwotnie grupę ludzi. Ich podstawą są: nazwy cech terenu zamieszkiwanego przez daną grupę ludzi, np. Nagórzany, Zalesiany, nazwy pożywienia grupy ludzi, np. Rybojady, Rakojady, nazwy miast i wsi, np. Kaliszany, Raciborzany, nazwy rzek, gór, jezior, np. Pobużany, Wiercany, nazwy pospolite obiektów przyrody i kultury, np. Jeziorany, Topolany. Należą tu również nazwy plemienne i etnonimy, np. Niemcy, Czechy.

2. Nazwy patronimiczne oznaczające pierwotnie potomków lub poddanych człowieka, którego nazwa stanowi podstawę nazwy miejscowości, np. Michałowice, Dobiestawce, Boleścięta.

3. Nazwy służebne wyrażające zajęcie dawnych mieszkańców osady, np. Kuchary, Bobrowniki.