page0079

KIERUNKI I METODOLOGIA BADAŃ. TERMINOLOGIA

celtycki (z III w. p.n.e.-V w. n.e.), iliryjski i tracki (z ostatnich wieków p.n.e.), grecki (z ostatniego tysiąclecia p.n.e.) i słowiański (z IX-XIII w.).

W ewolucji morfologicznej indoeuropejskich imion złożonych można wyróżnić trzy okresy:

1. Rekonstruowany system imion praindoeuropejskich. Wydzielono pięć typów morfologicznych imion odziedziczonych z epoki praindoeu-ropejskiej: a) nomen (rzeczownik) + pierwiastek, b) indeclinabilia (wyrazy nieodmienne) + pierwiastek, c) nomen + nomen (rzeczownik), d) liczebnik + nomen, e) indeclinabilia + nomen. Występuje w nich kombinacja elementów tylko trzech rodzajów: pierwiastków, tematów nominalnych i wyrazów nieodmiennych. Brak tematów werbalnych (czasownikowych), których rolę spełniały pierwiastki. Miały one znaczenie czasownikowe lub rzeczownikowe w zależności od otoczenia morfologicznego.

2. Ewolucja imion w dwóch dużych grupach dialektów indoeuropejskich, tj. w grupie zachodniej (imiona celtyckie, iliryjskie, staroniemieckie, greckie, trackie i bałtyckie) i w grupie wschodniej (imiona indoirariskie i słowiańskie). Grupa zachodnia wykazała duży konserwatyzm. Nie wprowadziła żadnych nowych kategorii (typów) morfologicznych. Grupa wschodnia wzbogaciła swe imiennictwo nowymi kategoriami. Coraz liczniejsza w obu grupach staje się kategoria na -o (z wyjątkiem imion awestyjskich).

3. Samodzielna ewolucja imion w obrębie poszczególnych języków. W jej wyniku w imionach greckich i słowiańskich, w niewielkim stopniu też w awestyjskich, pojawiły się tematy werbalne, które zastąpiły praindoeuropejskie pierwiastki.

Proces ewolucji nazwisk słowiańskich zbadany został na sześciu obszarach słowiańskich: w Czechach, Polsce, Chorwacji, Serbii i Bośni, Bułgarii i Macedonii, na Rusi (późniejsza Rosja). Objęto okres od w. X do początku XX.

W najstarszych dokumentach słowiańskich (między drugą połową X w. i pierwszą połową XIII w.) poświadczona jest identyfikacja osób przez imię i dodatkowe informacje rozproszone w tekście dokumentu. W późniejszym okresie, kiedy wykształciły się deskrypcje określone patronimiczne i odmiejscowe, zarysowało się na obszarze słowiańskim zróżnicowanie geograficzne co do dominacji tych dwóch typów deskry-pcji. Deskrypcje odmiejscową dominowały w krajach zachodniosłowiari-skich (Czechy, Polska), deskrypcje patronimiczne zaś w krajach połu-dniowosłowiariskich (Chorwacja, Serbia i Bośnia, Macedonia i Bułgaria)