page0057

KIERUNKI I METODOLOGIA BADAŃ. TERMINOLOGIA

Podstawą klasyfikacji nazwisk Rosponda (1965, 1969), a zarazem analizy językowej, jest ich struktura słwotwórcza, podobnie jak w klasyfikacji nazw miejscowych. Nie uwzględnił jednak autor prymarnej (podstawowej) lub sekundarnej (wtórnej) funkcji danej formy słowotwórczej w systemie nazwisk. Chociaż zahacza o problem derywacji nazwiskowej, to nie czyni z niej kryterium wydzielania typów nazwisk. S. Rospond wydziela trzy podstawowe grupy nazwisk, a w ich obrębie podgrupy:

I. Nazwiska prymarne (niederywowane), czyli wyrazy proste w funkcji nazwisk.

A. Apelatywne, np. Gęba, Kowal, Kapustka. Wydzielono tu 16 grup znaczeniowych.

B. Imienne, np. Adam, Stano, Stosz, Stach. Tu autor nadmienia, że trzy ostatnie formy to nazwy „z derywacją imienną, hipokorystyczną, ale nie nazwiskową", ale idei tej w toku klasyfikacji nie wykorzystuje.

II. Nazwiska sekundarne (derywowane).

A. Utworzone od imion. Tu autor wymienia 8 najczęściej występujących sufiksów tworzących, według niego, nazwiska, wśród nich -ek, -ko, np. Adamek, Janek, Stańko. Jak widać, są to odimienne hipokorystyka (por. Malec 1982), formy pochodne imion. Zostały one przeniesione do nazwisk jako gotowe jednostki, bez morfologicznych wykładników tego procesu.

B. Utworzone od apelatywów. Wymieniono tu 16 grup nazwisk utworzonych od różnych, pod względem znaczenia, wyrazów pospolitych, np. zawód, status społeczny, pokarmy, napoje i inne.

C. Patronimika zakończone głównie na -icz, -owicz oraz na -ek, -ik, -ak itp., a także formy dopełniaczowe, np. Adamiec, Kubiniec, Kowalów, Anioła.

D. Nazwiska topograficzne na -ski (i warianty tego sufiksu, jak -owski, -eński itp.), np. Będziński, Moszeński.

III. Composita.

A. Złożenia a) pierwotne imienne, np. Bogdan, b) wtórne przezwiskowe, np. Slabolepszy.

B. Zrosty, np. Owsimak.

C. Zestawienia, np. Skoczylas.

Budzi zastrzeżenie umieszczenie w tej grupie nazwiska Bogdan równego imieniu. To, że imię Bogdan jest złożeniem, może być ważne z punktu widzenia jego analizy jako imienia, ale nie nazwiska.

Powyższa klasyfikacja odnosi się do nazwisk słowiańskich i zawiera przykłady z różnych słowiańskich języków.