1636660872

Propedeutyka diagnostyki klinicznej, IV rok OAM Wydz. Farmaceutyczny UjCM 2010/2011

Enzymy jako markery nowotworowe ALP - fosfataza alkaliczna

• izoenzymy: wątrobowy, kostny (BALP) i łożyskowy (PLAP, izoenzym Regana)

• wysoka aktywność w przerzutach do wątroby lub kości

• pierwotny rak wątroby

• PLAP: rak jajnika, płuc, p. pokarmowego, nowotwory trofoblastu, nasieniaki, choroba Hodgkina

LDH - dehydrogenaza mleczanowa

• uwalniana w wyniku rozpadu komórek

• nowotwory hematologiczne (chloniaki, ostre białaczki), guzy lite (wątroby, sutka, p. pokarmowego, płuc, jądra...)

• aktywność koreluje z masą guza

NSE - swoista enolaza neuronowa

• swoista dla komórek nerwowych i neuroendokrynnych

• rak drobnokomórkowy płuc, neuroblastoma, guz chromochłonny nadnerczy, rakowiak, wyspiaki trzustki, rak rdzeniasty tarczycy

PAP - sterczowa fosfataza kwaśna

• mniej czuła niż PSA we wczesnych stopniach zaawansowania raka stercza

• rzadziej niż PSA wzrasta w łagodnym przeroście prostaty

PSA - swoisty antygen sterczowy

• glikoproteina (pojedynczy łańcuch białkowy) o m. cz. ok. 28500, proteaza serynowa z rodziny kalikrein

• we krwi występuje przede wszystkim w formie kompleksu z al-antychymotrypsyną (PSA-ACT) i a2-makroglobuliną (PSA-AMG), mniejszą część stanowi wolny PSA (fPSA)

• większość zestawów immunochemicznych (tPSA) mierzy PSA-ACT i fPSA

• długi okres półtrwania we krwi (fPSA ok. 22 godz., tPSA ok. 33 godz.)

• PSA rośnie po zabiegach na gruczole krokowym, po badaniu per rectum, w związku

z aktywnością seksualną; u pacjentów szpitalnych poziom PSA jest niższy o ok. 20% niż u pacjentów ambulatoryjnych

• marker swoisty narządowo - produkowana głównie przez komórki pęcherzyków i przewodów gruczołu krokowego

• standardy WHO: fPSA 96/686, PSA-ACT (10% fPSA) 96/700

• metody (immunochemiczne) tradycyjne (czułość 0,1 pg/l) i ultraczułe (0,01-0,001 pg/l)

• wartości „prawidłowe"

<4 pg/l czułość ok. 80%, swoistość ok. 30%

<2,8 pg/l czułość ok. 90%, swoistość ok. 20%

• różne wartości dla różnych grup wiekowych:

<2,5 pg/l - 40-49 lat

<3,5 pg/l - 50-59 lat <4,5 pg/l - 60-69 lat <6,5 pg/l - 70-79 lat