4130653858

80 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

systemu etycznego. W dalszych partiach książki Autor używa konsekwentnie pojęcia „klient” dla określenia czytelnika (użytkownika biblioteki). Czy słusznie? Czy zawsze użytkownik biblioteki jest tylko „klientem”, czy nie może być „konsumentem”?

Rozdziały od czwartego do siódmego stanowią główny zrąb pracy. Rozdział czwarty omawia rozwój myśli etycznej w bibliotekarstwie, uzależnienie kształtowania bibliotekarskiej etyki zawodowej od istnienia wymogów kwalifikacyjnych oraz od warunków gospodarczych, społecznych i politycznych. Nie zgodzę się tu ze stwierdzeniem, iż „przekreśla sens i skuteczność postanowień moralnych” sytuacja „przyznawania różnej wysokości wynagrodzeń pracownikom o jednakowych kwalifikacjach [„.]” (s. 29). Jednakowe kwalifikacje to nie to samo, co oceny wykonywanych prac, a płacić się powinno za pracę, nie za kwalifikacje. Nie rozumiem również, co oznacza stwierdzenie, że „uregulowane należycie formy gospodarki” sprzyjają „pomyślnemu kształtowaniu się postawy moralnej bibliotekarz/’ (s. 29). Rozdział ten kończy sformułowana przez Autora definicja bibliotekarskiej etyki zawodowej: „stanowi ona zespół ocen i dyrektyw, określających postawy oraz zachowania bibliotekarzy jako powinności moralne w charakterystycznych dla pracy bibliotecznej sytuacjach: w stosunku do społeczeństwa, do czytelników, do własnej biblioteki oraz innych bibliotek i wszelkich placówek informacji, do przełożonych i współpracowników w zawodzie” (s. 30).

Następny rozdział zawiera opis rozwoju bibliotekarskiej myśli etycznej w Stanach Zjednoczonych w 1. 1902-1989 wyrażonej w czterech kodeksach etycznych (z L 1922, 1929, 1938, 1968) i trzech deklaracjach (z 1. 1973, 1975, 198IX uzupełniony krótkim komentarzem Autora dotyczącym szczególnego zainteresowania etyką zawodową bibliotekarzy amerykańskich. Mam wątpliwości czy rzeczywiście deklaracja otwierająca amerykański kodeks etyki bibliotekarskiej z 1968 r. przemawia — jak uważa Autor — do przekonania, kiedy czyta się w niej m.in.: „zadowolenie moich przełożonych będzie moim najważniejszym celem; będę sobie cenił zaufanie i odpowiedzialność, jakimi mnie obdarzono” (s. 37). Bardziej odpowiada mi sformułowanie w proponowanej w 1970 r. nowelizacji kodeksu: „Celem zawodu bibliotekarskiego jest służba społeczeństwu poprzez ochronę, udostępnianie i rozpowszechnianie zapisów ludzkiej wiedzy, doświadczeń i dążeń” (s. 38).

W rozdziale szóstym Autor ogólnie scharakteryzował dyskusję nt etyki w bibliotekarstwie światowym, przy czym skupił się głównie na wypowiedziach autorów europejskich, w małym stopniu uwzględniając bibliotekarstwo radzieckie i rosyjskie a pomijając zupełnie bibliotekarską myśl etyczną z innych kontynentów.

Przebieg dyskusji nad myślą etyczną w bibliotekarstwie polskim, począwszy od Joachima Lelewela do właściwego zainteresowania się zawodem bibliotekarskim i jego etyką po II wojnie światowej, stanowi treść rozdziału siódmego. W dyskusji tej wzięli udział znani bibliotekoznawcy: Adam Łysakowski, Maria Dembowska, Józef Korpała, Władysław Piasecki (uważany przez Autora za inicjatora właściwej dyskusji o etyce bibliotekarskiej w Polsce), Z. Żmigrodzki (najbardziej aktywny w tej dyskusji); a w ostatnich latach: Jan Burakowski, Józef Zając, Janusz Dunin, Andrzej Gawroński. Według Autora przebieg dyskusji stawia polskie środowisko bibliotekarskie w korzystnej sytuacji, chociaż istnieją pewne pola refleksji etycznej dotąd słabo uwzględniane bądź całkiem pomijane. Do takich zagadnień należy stosunek bibliotekarzy do ograniczeń w gromadzeniu zbiorów, dostępu do materiałów bibliotecznych¹, ideologicznego ukierunkowania działalności bibliotek, a także analiza tzw. dylematów etycznych w codziennej pracy oraz myśli etycznej w kształceniu bibliotekarzy polskich^{2 3}.

Ostatni rozdział recenzowanej pracy — moim zdaniem najcenniejszy, bo najbardziej oryginal-ny — poświęcono uzasadnieniu, iż bibliotekarska etyka zawodowa winna być jednym z ważnych czynników kształcenia bibliotekarzy i doskonalenia pracy bibliotecznej. Autor na podstawie własnych przemyśleń przedstawił okoliczności ujemnie wpływające na postawy etyczne bibliotekarzy oraz dyrektywy etycznego postępowania bibliotekarzy, uporządkowane jako powinności

1

Tyra zagadnieniem zajął się Z. Żmigrodzki szczegółowiej w nowszym artykule Wolność czytania Jako problem

2

współczesnego bibliotekarstwa. _mPrz. Bibl.” 1991 R. 59 z 1 s. 21-31.

3

Z. Żmigrodzki przypomniał, iż bibliotekarze amerykańscy problemy etyki zawodowej doić dawno wprowadzili do programów przysposobienia zawodowego. Por. D. Woodward: Teachłna ethics for Information prafesslonals. „Journal of Education Jor Library and Information Science" 1989 nr 2 s. 132-135. W Polsce —jak informuje Ż. Żmigrodzki — oprócz Niego problemy etyki bibliotekarskiej wprowadził do wykładów Jerzy Włodarczyk w Uniwersytecie Łódzkim (s. 76).