13727

rynku poprzez zacinanie pożyczek i kredytów. Nie można jednak dowoliue manipulować stopą procentową, a jej zmiany zależą od wielu czynników, np. ilości pieniędzy na rynku i ich wartości, stanu gospodarki i jej rozwoju, sytuacji nadzwyczajnych (powódź) i zjawisk społecznych (zaufania do pieniędzy i banków, panika). Stopa procentowa może być wykorzystywana jako instrument polityki pieniężno-kredytowej, jeżeli będzie brana pod uwagę przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych. Będzie to miało miejsce, gdy kredytobiorca osiągnie wyniki finansowe umożliwiające mu spłacenie rat kapitałowych wraz z odsetkami od zaciągniętego kredytu. Stopa procentowa powinna wpływać na racjonalne wykorzystywanie środków pieiuężnych. jednak pod warunkiem efektywnego ukształtowania jej wysokości na rynku. W innym przypadku podwyższone odsetki zostaną przerzucone w ceny i stopa procentowa nic będzie spełniała swojego zadania Polityka stóp procentowych powinna wynikać ze stopnia płynności kredytów i wkładów oraz ryzyka bankowego ponoszonego przy udzielaniu kredytów.

Podwyższanie stóp procentowych wkładów płacone deponentom, przy systemie samofinansowania się banków komercyjnych, prowadzi do podwyższania stóp procentowych od kredytów. Ureabiianie stopy procentowej powinno doprowadzić do zmiany wkładów płamych na każde żądanie na wkłady termuiowe oraz zmiuejszeiue działalności kredytowej. Podwyższenie oprocentowania wkładów w warunkach inflacji ma znaczenie raczej socjalne aniżeli ekonomiczne Odsetki od wkładów terminowych otrzymywane przez osoby fizyczne nie są przeznaczone na inwestycje kapitałowe (np. na zakup akcji), lecz na konsumpcję.

W wanmkach gospodarki rynkowej i przy normalnych stosunkach między kredytobiorcami i bankami komercyjnymi nic występuje odgórne ustalanie stopy procentowej. Stopa procentowa wynika z popytu i podaży na rynku pieniężnym i jest elementem konkurencji między bankami.

NBP ma największe możliwości wykorzystania stopy procentowej jako instnmientii polityki pieniężno-kredytowej oddziaływującej na całą gospodarkę narodową i na banki komercyjne.

Rola i zadania Narodowego Banku Polskiego

Narodowy Bank Polski został powołany do życia dekretem z 15.01.1945 roku o NBP. Początkowo jako bank emisyjny miał być tylko bankiem banków. Jednak dekretem z 25.10.1918 roku o reformie bankowej rozszerzono zakres jego działania. NBP sporządzał plan kredytowy i kasowy, opracowywał plan obrotów płatniczych z zagranicą kontrolował banki i spółdzielnie kredytowe, prowadził kasową obsługę budżetu, a także kontrolował gospodarkę finansowąjcdnostek gospodarczych nic kredytowanych przez NBP w zakresie ustalonym przez Ministra Fmansów. Następiue powierzano Narodowemu Bankowi Polskiemu: sv 1949 r. - kontrolę funduszu plac. w 1951 r. - organizowanie i przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych między przedsiębiorstwami, instytucjami i organizacjami oraz rozliczeń z zagranicą. Na początku lat pięćdziesiątych NBP wyraźnie dążył w kierunku realizacji koncepcji monobanku, tj. spełniania wszystkich funkcji bankowych przez jeden bank.

W 1953 roku NBP przejął od Banku Robiego kredytowanie i kontrolę działabiości eksploatacyjnej robiictwa i leśnictwa oraz nadzór nad gmuuiymi kasami spółdzielczymi. W 1969 roku zlikwidowano Bank Inwestycyjny i odtąd NBP stał się bankiem kredynijącym działalność bieżącą (eksploatacyjną) i inwestycyjną jednostek gospodarczych. W 1975 roku połączono Powszechną Kasę Oszczędności z NBP. Bank centralny pebiił równocześnie funkcję banku kredytowego oraz banków specjalistycznych i był dostosowany do scentralizowanego systemu kierowania gospodarką. Powiązanie NBP z Ministerstwem Fmansów widoczne było również w tym. że Prezes Narodowego Banku Polskiego w lalach 1950 - 1982 byl wiceministrem finansów.

Prawo bankowe z 1982 roku rozerwało więzi orgaiuzacyjne i funkcjonalne banku centrabiego z Ministerstwem Finansów. Relacje między tymi instytucjami kształtowały się odtąd na zasadach współdziałania. Podstawowe zadania Narodowego Banku Polskiego, m in emisja pieniądza, zostały poddane kontroli sejmowej.

Dalsze zmiany zostały wprowadzone po uchwaleniu w 1989 roku nowego prawa bankowego. Wydzielono z Narodowego Banku Polskiego dziewięć banków komercyjnych, a w 1993 roku powstał ze struktur NBP dziesiąty bank pod nazwą,Polski Bank Inwestycyjny Spółka Akcyjna". Bankowi temu NBP przekazał prowadzenie agend do „banku banków" Tym samym dostosowano bank centralny do działania w gospodarce rynkowej.

Nowe regulacje prawne z 1989 roku nadały polskiemu systemowi bankowemu dwuszrzeblową strukturę. Na szczeblu wyższym znajduje się Narodowy Bank Polski jako bank centrabiy państwa, a na szczeblu niższym wszystkie inne banki niezależnie od ich nazwy, foimy własności czy też zakresu działania (tzw. banki komercyjne).

Ustawaz31.01.1989 r. o NBP (Dz. U. nr 4. póz. 22 z późn. zm.) określa, że jest on bankiem emisyjnym, centralną instytucją kredytową i rozliczeniową oraz centralną bankową instytucją dewizową Działalność Narodowego Banku Polskiego obejmuje:

• emitowanie znaków pieniężnych.

-    udzielanie kredytów innym bankom.

-    przyjmowanie lokat.

-    przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych.

-    organizowanie obrotu walutami obcymi.

-    wykonywanie bankowej obsługi budżetu państwa,

-    wykonywanie innych czynności przewidzianych w ustawie W zakresie swojej działabiości NBP: