391

HISTORIA FILOZOFII STAROŻYTNEJ

Empedokles tłumaczy poznanie zmysłowe tym, że poptzez otwory wydobywają się z rzeczy pływy, które uderzają w ludzkie organy zmysłowe, gdzie natrafiają na podobne im cząstki pływów (ciemię v/idzimy ziemią, wodę wodą, boskie powietrze powietrzem, a niszczący ogień ogniem, miłość miłością a nienawiść zgubną nienawiścią"). Podobne poznaje podobne.

W .Poemacie o oczyszczeniu” Empedokles bronił koncepcji orficko - pitagorejskich.

Według niego, ludzie, którzy zdołają się oczyścić, będą stopniowo wcielać się w istoty coraz doskonalsze, by w rezultacie uwolnić cię całkowicie z cyklu metempsychozy i stać się znowu bogami pośród bogów.

Dawniej wydawało się, że dwa poematy Empedoklesa są ze sobą niezgodne - pozornie. Fizyka Empedoklesa jest czymś innym od fizyki współczesnej, jego naturalizmowi daleko do materializmu. Należy pamiętać, że cztery elementy uważa) Empedokles za boskie, podobnie zresztą miłość i nienawiść. Także cykl .powstawania" i .ginięcia^- kosmosu był dla niego wynikiem gry miłości i nienawiści. Tak więc naturalizm Empedoklesa ma od początku charakter mistyczny, a z tym dobrze harmonizuje się mistyka orficka .Poematu oczyszczającego'.

Pozostaje jednak podstawowa aporia, na którą natknąć się można u wszystkich presokratyków, którzy przyjęli nauczanie orfickie: niemożliwością jest zmieszczenie w wąskiej filozofii przyrody koncepcji duszy, jako czegoś w swej strukturze różnego od ciała, czegoś, co musi zachować indywidualność. Żeby jednak rozwiązać ten problem, należało odkryć wymiar tego, co duchowe i co materialne, a dokonał tego dopiero Platon w „drugim żeglowaniu”.

Należy też pamiętać, że Empedokles, podobnie jak filozofowie chronologicznie wcześniejsi, nie mówi nigdzie o Bogu duchowym, pojmuje go naturalistycznie. I z przezwyciężeniem tej koncepcji trzeba czekać na deuteros plous Platona.