394

HISTORIA FILOZOFII STAROŻYTNEJ

Cztery są cnoty kardynalne, które musi posiadać państwo: mądrość, męstwo, umiarkowanie i, wreszcie, sprawiedliwość. Sprawiedliwość utożsamia się z zasadą, na której zostało zbudowane państwo idealne - każdy powinien robić tylko te rzeczy, do robienia których został wyznaczony przez naturę, a tym samym przez prawo.

Skoro państwo jest .powiększeniem' duszy, to na wzór trzech klas można wyróżnić trzy władze w duszy: rozumną, gniewliwą, pożądliwą. Na podobieństwo cnót kardynalnych państwa, można też wyróżnić cnoty kardynalne człowieka: mądrość, męstwo, umiarkowanie (rozwagę) i sprawiedliwość. Sprawiedliwość jest zaś tą dyspozycją władzy duszy, która sprawia, że każda wykonuje właściwą sobie funkcję i w konsekwencji - zależnie od swej natury - panuje lub pozwala nad sobą panować. Każda sprawiedliwość jest więc zgodna z naturą.

Konsekwencją uwspólnienia wszystkich dóbr strażników państwa jest uwspólneinie kobiet i dzieci (instytucja rodziny nie zostaje wyeliminowana dla klasy najniższej). Dalej: kobiety powinny być, zdaniem Platona, przeznaczone do takich samych funkqi jak mężczyźni i tak samo wychowywane.

Zaślubiny będą regulowane i uświęcane przez państwo. Teoretycznie mają mieć formę losowań, ale faktycznie rządzący będą musieli .zadbać", by .najlepsze" kobiety łączyły się z .najlepszymi" mężczyznami, by i dzieci z tych związków były możliwie .najlepsze". Dzieci mają być zresztą natychmiast odbierane matkom - rodzice nie powinni znać swoich dzieci. Rodzice będą mogli płodzić dzieci tylko w określonym wieku, dzieci poczęte niezgodnie z regułą wieku mają być porzucane. Dzieci urodzone w podobnym czasie będą dla siebie braćmi siostrami, dla wszystkich swoich rodziców-dziećmi.

Platoński zabieg likwidacji instytucji rodziny dla strażników ma na celu walkę z wszelką ich własnością, a, co za tym idzie - z ich egoizmem. „Komunizm" Platona nie ma nic wspólnego ze współczesnym kolektywizmem. Jednakże błąd Platona jest podobny do błędu wszystkich .komunistycznych" doktryn - próbuje on postawić rasę i zbiorowość ponad jednostką.

Fundament urzeczywistnienia platońskiego państwa to teza głosząca, że koniecznym i wystarczającym warunkiem tego urzeczywistnienia jest to, aby rządzący stali się filozofami, a filozofowie - rządzącymi. Uznanie natomiast filozofa za budowniczego i przywódcę państwa oznacza uznanie tego co boskie i absolume za najwyższą miarę i fundament państwa. Paradygmatem, którym filozof powinien się posługiwać w celu uregulowania swego życia i życia państwa, jest idea Dobra. Platońskie państwo zostaje więc zdefiniowane w pełni: chce być wejściem Dobra do społeczności ludzkiej za pomocą niewielu ludzi (filozofów), którzy je kontemplują. Skoro zaś Dobro jest czymś w najwyższym stopniu boskim, państwo okazuje się próbą budowy stowarzyszonego życia ludzi na podstawie teologicznej.

W państwie Platona dużą rolę odgrywa wyselekcjonowanie młodych ludzi obdarzonych naturą filozoficzną i wychowanie ich. Element gimnastyczno-muzyczny w ich przypadku stanowi tylko przygotowanie - wytwarza on skutki Dobra, ale nie daje poznania Dobra, a to właśnie jest celem wychowania filozoficznego. Prowadzi do niego wieloletni kurs „drugiego żeglowania", przez matematykę, geometrię, astronomię, historię, a wreszcie - dialektykę. Nauczanie matematyki powinno przebiegać w formie zabawy.