- XVII w. „rozprawa o prawdzie" dualizm kartezjański jest nie do pogodzenia.
Okazjonalizm- Bóg korzysta z okazji żeby wkroczyć, to co jest cielesne jest pozbawione ruchu, dopiero działanie jest twórcze.
- Nlderlandczyk. Z pochodzenia Żyd. Wieki zwolennik Kartezjusza. Człowiek jest na etapie stworzenia nauki powszechnej. Porządek matematyczny można oprzeć na rozwoju nauki. „Etyka w sposób geometryczny przedstawiona”. Rozum-ostateczna instancja. Spinoza rozwinął też myśl Kartezjusza. W twórczości Spinozy widać też pewne wpływy żydowskiej kabały (niemożność poznania Boga przez człowieka- człowiek odbiera tylko sygnały)
Spinoza rozwiązał problem dualizmu Kartezjusza mówiąc że istnieje tylko jedna substancja istniejąca sama z siebie w różnych formach. Przejawy substancji boskiej- atrybuty Boga. Podmiot racjonalny czyli człowiek zna tylko dwa atrybuty: myśl i rozciągłość (a może być ich znacznie więcej). Istnieje dusza i ciało które są różne od siebie ale wywodzą się z tej samej substancji.
- Saksończyk, wybitny matematyk (rachunek różniczkowy, a fuj!),
Monada- każda monada Jest kosmosem samym dla siebie, są jednak różne. Monada idealna- Bóg. Monada nie jest statyczna, ruch Jest naturalny dlatego ta sieć powiązań między monadami jest dynamiczna.
W świecie istnieje naturalny ład. Świat jest najlepszym miejscem, nie ma lepszego, zło jest tylko pozorne. Więc po co ono jest? Odwołanie do nauki scholastycznej broniącej Boga . Zło i grzech są potrzebne dla rozwoju wolności. Świat w pełni doskonały byłby statyczny i nie potrzebny. Bóg kurczy się sam w sobie żeby dać miejsce światu. Zło lest do to żeby człowiek bvł wolny, przeklęty dar wolności- wolność nie Jest czymś łatwym. Wolność wiąże się z odpowiedzialnością- np. totalitaryzm komunistyczny i nazistowski były ucieczka od odpowiedzialności i wolności.