2808184888

JAN KASPROWICZ - HYMNY

Hymny - cykl 8 utworów, wydanych dopiero w 1922 roku;

•    D ies irae

•    Święty Boże, Święty, Mocny

•    Moja pieść wieczorna

•    Hymn świętego Franciszka z Asyżu

•    Maria Egipcjanka

•    SI orne

•    Sałve Regina

•    Judasz

Powstawały od końca 1898 do jesieni 1901. Ukazały się w dwu tomikach: Ginącemu światu (1902) i Salve Regina (1902). Hymny przyniosły Kasprowiczowi rozgłos, zostały przyjęte jako dobitny wyraz niepokojów moralnych, dręczących epokę, a ich siła ekspresji wywołała skrajne reakcje, od entuzjazmu po potępienie (zwłaszcza ze strony ortodoksyjnych katolików).

Już w Krzaku dzikiej róży i przede wszystkim w III utworze cyklu Nad przepaściami pojawiają się znamiona problematyki zawartej w Hymnach.

III wiersz cyklu Nad przepaściami można potraktować jako wstępne opracowanie hymnu Dies irae -podobny w stawianiu pytań o źródło ludzkich lęków, o przemijalność życia, o obojętność Boga wobec cierpień ludzkich.

Dies irae i Święty Boże, Święty, Mocny - hymny protesty, buntownicze. Ich głównym problemem jest pytanie o sens wiary w Boga wobec istnienia zła i cierpienia, protest przeciwko boskiej obojętności na los człowieka, żądanie od Boga interwencji w ludzki dramat, rozgrywający się na tym padole niedoli.

Jest to rozpaczliwe wystąpienie przeciwko zbiorowości, z silnymi napięciami, gwałtowne i niejednokrotnie bluźniercze w tonie, z modlitwą do Szatana w zakończeniu hymnu. Jest to troska o los człowieka uniwersalnego, skażonego grzechem i skazanego na wieczną pokutę.

Kasprowicz w cyklu nawiązuje do tradycji gatunku hymnicznego. Wiele tu nawiązań do hymnu średniowiecznego i pieśni kościelnej, np. początek Dies irae to przetworzona kolęda Bóg się rodzi.

Obrazy poetyckie wizji są wyolbrzymione (hiperbolizacja), osadzone w nieskończonej, kosmicznej przestrzeni. Katastrofizm - zagłada świata i kosmosu. Patos tematu i form wypowiedzi, gwałtowność tonu, nagromadzenie motywów o silnym walorze emocjonalnym. Wszystko to powoduje, że Hymny są utworami o wielkiej sile wyrazu.

Treści religijne i metafizyczne to centralne zagadnienia Hymnów. Jednak można je odczytać na płaszczyźnie etyczno-społecznej - troska o egzystencję człowieka; człowiek widziany w perspektywie systemów społecznych.

Hymny realizują łyp poetyki ekspresjonistycznej. Ekspresjonizm kładł nacisk na uzewnętrznienie wewnętrznego przeżycia, operował hiperbolą, patosem, eksklamacją, słownictwem o silnych walorach emocjonalnych. Wyrażał stanowisko skrajnie subiektywistyczne. Świat postrzegał w kategoriach walki dobra ze złem. Akcentował kolektywizm, nie stroniąc od postaw prometejskich - wystąpień przeciwko Bogu w imieniu upośledzonej zbiorowości (Jednak Kasprowicz hymny pisze zanim sformułowano teoretyczne podstawy ekspresjonizmu!)

Twórczość Kasprowicza charakteryzuje się tym, że przeważa tu perspektywa ogólnoludzka wyrażająca się w przewadze zagadnień filozoficznych i moralnych. Echa problemów polityczno-narodowych są rzadkie i nie stanowią ideowego podłoża jego poezji.