��MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Anna Koludo Dorota Wojtu[
Stosowanie technik graficznych i multimedialnych 312[01].O1.05 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaD
stwowy Instytut Badawczy Radom 2005  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego Recenzenci: mgr in|
. El|
bieta Majka mgr in|
. Grzegorz Z
migielski Opracowanie redakcyjne: mgr in|
. Katarzyna Ma
kowska Konsultacja: dr in|
. Bo|
ena Zaj
c Korekta: mgr in|
. Tomasz SuB
kowski Poradnik stanowi obudow
dydaktyczn
programu jednostki moduB
owej 312[01].O1.05 Stosowanie technik graficznych i multimedialnych zawartego w moduB
owym programie nauczania dla zawodu technik informatyk. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaD
stwowy Instytut Badawczy, Radom 2005  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 1 SPIS TREZ
CI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wst
pne 4 3. Cele ksztaB
cenia 5 4. MateriaB
nauczania 6 4.1. Grafika rastrowa i wektorowa 6 4.1.1. MateriaB
nauczania 6 4.1.2. Pytania sprawdzaj
ce 13 4.1.3. 
wiczenia 14 4.1.4. Sprawdzian post
p�w 18 4.2. Stosowanie technik multimedialnych 19 4.2.1. MateriaB
nauczania 19 4.2.2. Pytania sprawdzaj
ce 28 4.2.3. 
wiczenia 28 4.2.4. Sprawdzian post
p�w 32 5. Sprawdzian osi
gni

ucznia 33 5.1. Grafika rastrowa i wektorowa 33 5.2. Stosowanie technik multimedialnych 36 7. Literatura 40  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik b
dzie wspomaga
Ciebie w przyswajaniu nowej wiedzy i ksztaB
towaniu umiej
tno[
ci z zakresu pozyskiwania i przetwarzania cyfrowego grafiki, dz
wi
k�w i film�w. Zamieszczony materiaB
nauczania zawiera najwa|
niejsze informacje dotycz
ce wymienionych zagadnieD
i wskazuje tematyk
, z jak
powiniene[
si
zapozna
poprzez wyszukanie odpowiednich informacji we wskazanej literaturze. Celem poradnika nie jest omawianie konkretnego narz
dzia, ale wskazanie, jakimi mo|
liwo[
ciami dysponuj
pewne grupy narz
dzi informatycznych. Mo|
esz sam dobra
dla siebie oprogramowanie i odnalez

opisane w poradniku mo|
liwo[
ci edycyjne. Wykonanie zaproponowanych przykB
adowych 
wiczeD
pomo|
e Ci uksztaB
towa
niezb
dne umiej
tno[
ci, wymagane programem ksztaB
cenia. Nie przyzwyczajaj si
do jednego oprogramowania. Je[
li masz tak
mo|
liwo[

, por�wnaj kilka program�w sB
u|

cych do wykonywania tych samych operacji. Pami
taj, |
e w ci
gu Twojego |
ycia zawodowego b
dziesz musiaB
wielokrotnie dokonywa
zmiany system�w operacyjnych, program�w u|
ytkowych i rozwi
zaD
technologicznych. Informacje w dziedzinie informatyki szybko si
dezaktualizuj
, zwB
aszcza te, kt�re s
zwi
zane [
ci[
le ze sprz
tem i konkretnym oprogramowaniem. W poradniku zamieszczono: - wymagania wst
pne, wykaz umiej
tno[
ci, jakie powiniene[
mie
ju|
uksztaB
towane, aby[
bez problem�w m�gB
osi
gn

cele zaB
o|
one w programie ksztaB
cenia, - cele ksztaB
cenia, wykaz umiej
tno[
ci, jakie uksztaB
tujesz podczas pracy z poradnikiem, - materiaB
nauczania, kt�ry zawiera niezb
dne informacje teoretyczne konieczne do podj
cia dalszych dziaB
aD
zwi
zanych z poszukiwaniem bardziej szczeg�B
owych informacji i rozwi
zaniem 
wiczeD
, - zestaw pytaD
przydatny do sprawdzenia, czy ju|
wystarczaj
co przyswoiB
e[
niezb
dn
wiedz
, - 
wiczenia pomocne do uksztaB
towania umiej
tno[
ci praktycznych i intelektualnych; pami
taj, aby[
poprosiB
swojego nauczyciela o z
r�dB
owe dane potrzebne do wykonania zadaD
, - sprawdzian osi
gni

, przykB
adowy zestaw zadaD
i pytaD
. Pozytywny wynik sprawdzianu potwierdzi, |
e osi
gn
B
e[
zaB
o|
one w jednostce moduB
owej cele, - literatur
uzupeB
niaj
c
. W razie w
tpliwo[
ci zwr�
si
o pomoc do nauczyciela.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 3 2. WYMAGANIA WST
PNE Przyst
puj
c do realizacji programu nauczania jednostki moduB
owej powiniene[
umie
: - sprawnie obsB
ugiwa
komputer, - posB
ugiwa
si
podstawowymi narz
dziami program�w graficznych, - posB
ugiwa
si
ukB
adem dw�jkowym i szesnastkowym, - korzysta
z r�|
nych z
r�deB
informacji, - sprawnie obsB
ugiwa
kamer
wideo.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 4 3. CELE KSZTAA
CENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduB
owej powiniene[
umie
: - dobra
jako[

grafiki do zadania, - okre[
li
parametry map bitowych, - dobra
format plik�w graficznych ze wskazaniem na r�|
ne przeznaczenia, - wykona
przeksztaB
cenia izometryczne obrazu, - dobra
odpowiedni typ skanera, - zeskanowa
oraz pozyska
obraz cyfrowy i zachowa
go w r�|
nych formatach, - przetworzy
obraz, wyci

nieregularne fragmenty obrazu oraz wykona
zaawansowany monta|
, - stworzy
grafik
przeznaczon
do serwer�w internetowych, - rozr�|
ni
pliki multimedialne, - dokona
zapisu dz
wi
ku, - odtworzy
pliki dz
wi
kowe, - wykorzysta
bazy gotowych element�w dz
wi
kowych, - posB
u|
y
si
programami do tworzenia grafiki komputerowej, - zapisa
obraz wideo, - dokona
edycji, konwersji, kompresji oraz monta|
u sekwencji obrazu wideo, - skorzysta
z publikacji elektronicznych umieszczonych w sieci Internet, - skorzysta
z oprogramowania multimedialnego, - posB
u|
y
si
terminologi
angloj
zyczn
.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 5 4. MATERIAA
NAUCZANIA 4.1. Grafika rastrowa i wektorowa 4.1.1. MateriaB
nauczania Charakterystyka grafiki cyfrowej Grafik
komputerow
mo|
na podzieli
na grafik
wektorow
i rastrow
. Odzwierciedla ona w postaci cyfrowej wykonane przez czB
owieka ilustracje graficzne lub rzeczywisty obraz. Grafika wektorowa Grafika wektorowa zB
o|
ona jest z figur geometrycznych. Projektowana przez u|
ytkownika nie ma bezpo[
redniego przeB
o|
enia na obraz rzeczywisty z natury. Nazywana jest te|
grafik
obiektow
, poniewa|
jest zB
o|
ona z zestawu obiekt�w nakB
adaj
cych si
na siebie w odpowiedniej kolejno[
ci. Ka|
dy z obiekt�w mo|
na indywidualnie modyfikowa
. Grafika wektorowa jest skalowalna, co oznacza, |
e proces modyfikowania tego obrazu lub jego poszczeg�lnych element�w nie wpB
ywa na zmniejszenie jego jako[
ci. Skalowalno[

obrazu, grafika wektorowa zawdzi
cza zapisowi matematycznemu obiekt�w. Najpopularniejszymi programami do tworzenia grafiki wektorowej s
: CorelDRAW, Adobe Ilustrator, Macromedia Freehand, AutoCAD, Xara, Inkscape, 3Dstudio Max oraz Sodipodi. Grafik
wektorow
mo|
na przechowywa
w formatach zewn
trznych, odczytywalnych przez r�|
ne programy. S
nimi: eps, pdf, svg, a tak|
e formatach skojarzonych bezpo[
rednio z konkretnymi programami do grafiki wektorowej, np. cdr, dwg. Istnieje mo|
liwo[

exportu plik�w grafiki wektorowej do format�w obraz�w rastrowych, np. tif, jpg lub gif. Proces odwrotny jest tylko mo|
liwy dla bardzo prostych obiekt�w graficznych. Nazywa si
on wektoryzacj
lub trasowaniem. Wykorzystywany jest cz
sto w komputerowym wspomaganiu projektowania do przygotowywania podkB
ad�w projektowych. Grafika rastrowa Drugim rodzajem grafiki jest grafika rastrowa, bardzo popularna ze wzgl
du na mo|
liwo[

jej pozyskania poprzez wykorzystywanie skaner�w i aparat�w cyfrowych. Obraz rastrowy charakteryzuje zbi�r pikseli, kt�re r�|
ni
si
mi
dzy sob
barw
i jej intensywno[
ci
. O jako[
ci obrazu rastrowego decyduje caB
kowita liczba pikseli (wielko[

obrazu) oraz ilo[
ci informacji przechowywanych w ka|
dym pikselu (gB

bia koloru). Charakterystycznymi wielko[
ciami obrazu rastrowego s
szeroko[

i wysoko[

obrazu okre[
lana liczb
pikseli oraz liczb
bit�w opisuj
cych kolor jednego piksela. Jako[

takiego obrazu jest oczywi[
cie uzale|
niona od wielko[
ci takiego piksela, od tego, czy on jest widoczny goB
ym okiem. Powi
kszenie takiego obrazu powoduje powi
kszenie rozmiar�w pikseli, a wi
c pogorszenie jako[
ci zdj
cia. Dobrej jako[
ci obraz rastrowy musi skB
ada
si
z odpowiednio dobranej liczby pikseli przypadaj
cej na jednostk
dB
ugo[
ci wydrukowanego (lub skanowanego) zdj
cia, okre[
lanej mianem rozdzielczo[
ci. Jednostk
rozdzielczo[
ci jest  dpi (dot per inch) i okre[
la liczb
pikseli przypadaj
c
na jeden cal dB
ugo[
ci. Wielko[

rozdzielczo[
ci zale|
e
b
dzie od przeznaczenia tworzonych plik�w. Inn
rozdzielczo[

powinny mie
pliki przeznaczone do wydrukowania (w tym przypadku potrzebna jest bardzo dobra jako[

wydruku uzale|
niona od mo|
liwo[
ci drukarki  nawet powy|
ej 600 dpi), inn
przeznaczone do tworzonych prezentacji  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 6 multimedialnych (zale|
e
b
d
od rozdzielczo[
ci monitor�w), a inn
dla potrzeb osadzenia na stronie WWW. Podczas zapisywania grafiki rastrowej warto zastanowi
si
nad formatem zapisu takiego pliku. Najistotniejszymi kryteriami wyboru formatu graficznego powinny by
: " oszcz
dno[

miejsca na dysku, " szybko[

otwierania i zapisywania obrabianej grafiki, " mo|
liwo[

umieszczania na stronach WWW, " dopasowanie do wymog�w stawianych przez program, z kt�rego korzystamy. W celu zaoszcz
dzenia miejsca na dysku mo|
na stosowa
kompresj
plik�w. Dla plik�w graficznych kompresja ta powoduje cz
sto utrat
jako[
ci obrazu. Najpopularniejszymi formatami zapisu plik�w graficznych rastrowych s
: 1. BMP (BitMaP)  tradycyjna mapa bitowa; pliki z tym rozszerzenien mog
by
u|
ywane jedynie w systemach MS-DOS, Windows, Linux oraz OS/2 pracuj
cych na komputerach zgodnych ze standardem IBM PC i Macintosh. 2. TIFF (Tagged Image File Format)  format opracowany z my[
l
o programach sB
u|

cych do skB
adu publikacji i obsB
ugiwany przez wszystkie aplikacje do edycji grafiki. StaB
si
standardem, je[
li chodzi o cyfrowe przetwarzanie obrazu. Jest stosowany na r�|
nych platformach systemowych i sprz
towych. 3. PNG (Portable Network Graphics)  popularny format grafiki skompresowanej bezstratnej (szczeg�lnie internetowej); obsB
ugiwany przez wi
kszo[

przegl
darek WWW; obsB
uguje przezroczysto[

, znakomicie nadaje si
do grafiki kolorowej 24-bitowej. 4. JPG  (Joint Photographic Experts Group)  jeden z najpopularniejszych format�w plik�w graficznych z kompresj
stratn
; jest gB
�wnie stosowana do kompresji obraz�w kolorowych i w odcieniach szaro[
ci; informacje tracone podczas kompresji nie wpB
ywaj
znacz
co na jako[

obrazu, a obj
to[

pliku mo|
e zosta
zmniejszona ponad 10-krotnie; u|
ywany zar�wno w sieci Internet, jak i w aparatach cyfrowych oraz skanerach; sB
u|
y do zapisywania grafiki z kompresj
o dowolnym wsp�B
czynniku. StopieD
kompresji wpB
ywa na jako[

obrazu, nie za[
na rozdzielczo[

. 5. GIF (Graphics Interchange Format)  umo|
liwia wymian
danych pomi
dzy r�|
nymi platformami roboczymi. W formacie tym mo|
na zachowywa
grafik
co najwy|
ej 8-bitow
. Oznacza to, |
e mog
by
wy[
wietlane w maksymalnie 256 kolorach. Znakomicie nadaje si
do obrazu w odcieniach szaro[
ci; wykorzystuje si
do tworzenia kr�tkich animowanych film�w rysunkowych, umieszczanych w Internecie.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 7 Pozyskiwanie obraz�w rastrowych Fotograficzne aparaty cyfrowe W aparatach cyfrowych miejsce [
wiatB
oczuB
ej bB
ony fotograficznej zast
puje [
wiatB
oczuB
a matryca. Wykonane zdj
cia s
zachowywane w pami
ci aparatu, kt�ra zale|
y od rodzaju sprz
tu. W aparatach wykorzystywane s
nast
puj
ce rodzaje pami
ci: Smart Media, Flash Memory, Memory Stick, Compact Flash, SD i inne. Ich pojemno[

, w zale|
no[
ci od rodzaju, waha si
od kilku MB do kilku GB. Ze wzgl
du na konstrukcj
fotograficzne aparaty cyfrowe mo|
na podzieli
na kompaktowe o jednolitej strukturze, w kt�rych obiektyw stanowi jedn
caB
o[

z korpusem aparatu oraz tzw. lustrzanki, kt�re maj
mo|
liwo[

wsp�B
pracy z r�|
nymi wymiennymi obiektywami. Rys. 1. Widok fotograficznego Efekt, czyli wykonane zdj
cie mo|
na aparatu cyfrowego Fujifilm bezpo[
rednio po jego wykonaniu obejrze
na wy[
wietlaczu ciekB
okrystalicznym i ewentualnie usun

. Charakterystycznym parametrem aparat�w cyfrowych jest ich rozdzielczo[

. Pierwsze z nich wykonywaB
y zdj
cia o rozdzielczo[
ci 640x480 pikseli. Najnowsze aparaty osi
gaj
rozdzielczo[

ponad 6, a nawet 12 milion�w pikseli. Ostatnie aparaty cyfrowe maj
mo|
liwo[

wykonywania kr�tkich film�w i zdj

panoramicznych. Cho
rozdzielczo[

zdj
cia ma du|
y wpB
yw na jego jako[

, to jednak najwa|
niejszym elementem decyduj
cym o jako[
ci zdj
cia jest jego ukB
ad optyczny, czyli obiektyw. Zdj
cia wykonane aparatem cyfrowym przenosi si
na dysk komputera za po[
rednictwem zB

cza USB bezpo[
rednio z aparatu lub za po[
rednictwem czytnik�w wymienionych kart pami
ci. Kontakt mi
dzy aparatem i komputerem jest mo|
liwy dzi
ki zainstalowanym programom (sterownikom). Wiele aparat�w jest rozpoznawalnych przez system operacyjny Windows XP lub MacOSX. Skanowanie zdj

Skaner to jedno z najcz
[
ciej spotykanych urz
dzeD
peryferyjnych. Pozwala szybko wprowadzi
do pami
ci komputera tekst i grafik
, przetwarzaj
c zapis analogowy na cyfrowy. Podczas skanowania wykorzystujemy program dostarczony wraz ze skanerem. Dobieramy parametry skanowanego obrazka zgodnie z przeznaczeniem pliku, pami
taj
c, |
e wraz ze wzrostem rozdzielczo[
ci skanowanego obrazka ro[
nie wielko[

pliku. Przy wyborze skanera najwa|
niejszym parametrem jest jego rozdzielczo[

. Zale|
y ona od matrycy skanera, kt�ra mo|
e by
wykonana w dw�ch technologiach. Pierwsza to CCD (Charge Couple Device) zapewnia dokB
adne skanowanie, nawet je[
li obiekt zbyt dobrze nie przylega do szyby. Druga za[
to matryca CIS (Contact Image Sensor), mo|
e mniej dokB
adna, lecz pozwalaj
ca zmniejszy
grubo[

skanera nawet do 2 3 cm, a jego wag
do nawet 1,5 kg. Rys. 2. Widok skanera Plustek  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 8 Ponadto o jako[
ci skanera decyduje dokB
adno[

odwzorowania barw, mierzona w bitach dla ka|
dego koloru podstawowego. Aby m�c skorzysta
ze skanera, musi by
zapewniona komunikacja mi
dzy nim a komputerem za po[
rednictwem odpowiedniego zB

cza komunikacyjnego oraz zainstalowanych sterownik�w. Zdecydowana wi
kszo[

skaner�w ma jedno z trzech typ�w zB

czy: r�wnolegB
e, SCSI lub USB. Dwa pierwsze rozwi
zania spotyka si
ju|
bardzo rzadko. ZB

cze USB jest najnowszym rozwi
zaniem. Umo|
liwia B
atw
instalacj
urz
dzenia (urz
dzenie jest automatycznie rozpoznawalne i instalowane). W gniazdo USB wyposa|
one s
zar�wno komputery PC, jak i Macintosh. DziaB
anie i obsB
uga skanera zale|
y od jego typu. Do ka|
dego rodzaju skanera jest doB

czane oprogramowanie, umo|
liwiaj
ce zainstalowanie skanera w komputerze i wykonanie operacji skanowania. Specyfika pracy ze skanerami mimo r�|
nic w oprogramowaniu jest taka sama. Najcz
[
ciej spotykane mo|
liwo[
ci skaner�w to: " skanowanie i zachowywanie obrazu w pliku bezpo[
rednio lub za po[
rednictwem albumu, " skanowanie i wysyB
ania zeskanowanego obrazu bezpo[
rednio do drukarki, " skanowanie i wysyB
ania zeskanowanego obrazu faksem, " skanowanie i wysyB
ania zeskanowanego obrazu poczt
elektroniczn
, " skanowanie i rozpoznawanie tekstu, " skanowania obrazu bezpo[
rednio z wywoB
anej bB
ony fotograficznej. Przyst
puj
c do skanowania elementu graficznego nale|
y: " uB
o|
y
r�wno skanowany element na szybie skanera, " dokona
skanowania caB
ej jego powierzchni (Prescan), " zaznaczy
wybrany fragment obrazu do skanowania, " dobra
parametry skanowania, takie jak: rozdzielczo[

, rodzaj obrazu (kolorowy, w odcieniach szaro[
ci lub czarno-biaB
y), format zapisu, kontrast, jasno[

obrazu, intensywno[

barw, " dokona
skanowania, " zapisa
obraz w pliku. Skanery mog
peB
ni
funkcj
pozwalaj
c
przetworzy
tekst w postaci wydrukowanej (rastrowej) na zapis cyfrowy. Proces ten jest mo|
liwy pod warunkiem zainstalowania odpowiedniego oprogramowania typu OCR (Optical Character Recognition), kt�rego zadaniem jest optyczne rozpoznawanie znak�w i przetworzenie zarejestrowanego obrazu na tekst. Modele kolor�w Modele kolor�w okre[
laj
techniki uzyskiwania barw obrazu. S
one odmienne dla obrazu wy[
wietlanego na ekranie monitora i inne dla obrazu drukowanego. Dlatego techniki uzyskiwania barw mo|
na podzieli
na dwie zasadnicze grupy: CMYK  zostaB
opracowany dla potrzeb wykonywania wydruk�w. Ukierunkowany jest na sprz
t drukuj
cy: drukarki, maszyny drukarskie. Wra|
enie barwy uzyskuje si
dzi
ki [
wiatB
u odbitemu od zadrukowanego podB
o|
a. Jego podstaw
s
cztery kolory: Cyjan (niebieskozielony), Magenta (purpurowy), Yellow (|
�B
ty) i blac K (czarny). Poprzez mieszanie tych kolor�w uzyskuje si
dowolne barwy na powierzchni wydruku. W wyniku zmieszania trzech pierwszych kolor�w uzyskuje si
Rys. 3. Molel kolor�w kolor czarny. CMYK  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 9 RGB  jest modelem opracowanym na potrzeby obrazu wy[
wietlanego na ekranie monitora. Ukierunkowany jest na sprz
t tworz
cy barw
w wyniku emisji [
wiatB
a (monitory). SkB
ada si
z trzech podstawowych kolor�w: Red (czerwony), Green (zielony), Blue (niebieski). Ich zmieszanie w r�|
nym stopniu intensywno[
ci tworzy caB

palet
barw. W 24-bitowej palecie kolor�w ka|
dy kolor podstawowy zapisywany jest za pomoc
8 bit�w (1 B), co oznacza, i|
intensywno[

ka|
dego koloru mierzy si
od 0 do 255. W wyniku zmieszania wszystkich trzech kolor�w podstawowych uzyskuje si
kolor biaB
y. Z zapisem barw w modelu RGB wi
|
e si
poj
cie gB

boko[
ci bitowej. Rys. 4. Model kolor�w GB

boko[

bitowa  liczba bit�w przeznaczona w danym trybie RGB RGB do zapisu warto[
ci barwy. HSB  jest modelem najlepiej interpretuj
cym mo|
liwo[
ci postrzegania kolor�w przez czB
owieka. Hue (kolor wB
a[
ciwy), Saturation (nasycenie), Brightness (jasno[

). WB
a[
ciwy kolor zawiera si
w widzialnym przez czB
owieka spektrum kolor�w zmieniaj
cych si
od czerwonego przez zielony, niebieski z powrotem do czerwonego i mierzy si
w skali od 0 do 360. Lab jest modelem, kt�ry zawiera najszersz
zdefiniowan
matematycznie przestrzeD
barw. Obejmuje wszystkie kolory przestrzeni RGB i CMYK. U|
ywa do opisu skB
adow
luminacji lub jasno[
ci (L), kolory z palety od zielonego do czerwonego (a) i od niebieskiego do |
�B
tego (b). Jest najwa|
niejszym modelem barw grafiki komputerowej, wykorzystywanym do obliczeD
na barwach przez systemy zarz
dzania barwami CMS (Color Management System). Elementy obr�bki zdj

Programy graficzne do obr�bki cyfrowej zdj

pozwalaj
na ich modyfikowanie. Oznacza to, |
e je|
eli pozyskany obraz za pomoc
skanera lub aparatu cyfrowego nie speB
nia naszych oczekiwaD
, nale|
y dokona
jego modyfikacji. Nie jest to jedyna ich funkcja. Umo|
liwiaj
r�wnie|
tworzenie wB
asnych ilustracji rastrowych u|
ytkownikowi programu. Modyfikacje element�w graficznych mog
dotyczy
: " zmiany rozdzielczo[
ci elementu graficznego i dostosowania jego rozmiaru do celu jego wykorzystania (strona WWW, prezentacja multimedialna, wydruk), " zmiany nasycenia kolor�w, " zmian kontrastu i jasno[
ci caB
ego dokumentu lub jego fragmentu, " retuszu wybranych obiekt�w za pomoc
dost
pnych narz
dzi edycyjnych, " skB
adania jednego elementu graficznego z kilku, " przetwarzanie caB
ego obrazu lub jego fragmentu w wyniku zastosowania filtr�w, " kopiowania fragment�w element�w graficznych o dowolnym ksztaB
cie i zapisywania ich w oddzielnych plikach.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 10 W wyniku przetworzenia obrazu mo|
na uzyska
najrozmaitsze efekty. Rys. 5. PrzykB
adowe efekty wykorzystania filtr�w Do program�w do obr�bki cyfrowej grafiki rastrowej mo|
na, mi
dzy innymi, zaliczy
: " PhotoShop, " Corel Photo Paint, " Paint Shop Pro, " Photo Impact, " Gimp. Maski Wa|
n
funkcj
w programach do obr�bki grafiki rastrowej odgrywaj
maski. Pozwalaj
one na wyodr
bnienie modyfikowanego obszaru obrazka i ochron
pozostaB
ych jego obszar�w. Dzi
ki nim mo|
na dokonywa
we fragmentach element�w graficznych korekty kolor�w, filtrowania oraz nadawania innych efekt�w. Projektowanie grafiki w warstwach Wi
kszo[

program�w do tworzenia i modyfikowania grafiki rastrowej posiada mo|
liwo[

tworzenia element�w graficznych w warstwach. Technologia ta pozwala na skB
adanie wielu kompozycji w caB
o[

. Manipulowanie przezroczysto[
ci
warstw daje efekt przenikania obraz�w w poszczeg�lnych warstwach. Do momentu  spB
aszczenia , czyli poB

czenia wszystkich warstw w jedn
caB
o[

istnieje mo|
liwo[

ich modyfikacji. Nale|
y pami
ta
, |
e tylko formaty program�w umo|
liwiaj
cych prac
w warstwach daj
mo|
liwo[

zapisywania tej grafiki bez konieczno[
ci jej spB
aszczania do jednej warstwy. Zapis (kompresja) elementu graficznego do np. formatu JPG automatycznie B

czy wszystkie warstwy w jednolit
bitmap
. Kolorowanie obrazu Obraz zapisany w modelu odcieni szaro[
ci mo|
na podkolorowa
pod warunkiem zmiany modelu barw na np. RGB. Po zaznaczeniu poszczeg�lnych fragment�w obrazu istnieje mo|
liwo[

nasycenia ich odpowiednimi kolorami.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 11 Tworzenie grafiki wektorowej Elementy grafiki wektorowej skB
adaj
si
z zaprojektowanych przez u|
ytkownika obiekt�w tworz
cych jednolit
kompozycj
. Obiektami s
np. okr
gi, elipsy, kwadraty, gwiazdy, tekst itp. Programy do tworzenia grafiki wektorowej umo|
liwiaj
: " dowolne ksztaB
towanie figur, " wprowadzanie tekstu, " modyfikowanie obiekt�w, " precyzyjne rozmieszczanie obiekt�w i dobieranie ich wymiar�w, " operowanie cieniem i przezroczysto[
ci
obiekt�w, " przycinanie obiekt�w, " eksportowania kompozycji do innych format�w grafiki wektorowej i rastrowej, " B

czenia kompozycji z grafik
rastrow
. " nadawanie przestrzennego wygl
du obiekt�w, Programy do grafiki wektorowej s
wykorzystywane do projektowania takich obiekt�w graficznych, jak: loga, papiery firmowe, plakaty, znaki graficzne, etykiety, foldery i inne. Najcz
[
ciej wykorzystywanym do tworzenia wektorowych kompozycji jest program Corel Draw. Cho
pakiet nie jest zwi
zany z |
adnym oprogramowaniem, to jednak przedstawione poni|
ej informacje bezpo[
rednio koreluj
z tym programem. Figury geometryczne W[
r�d mo|
liwo[
ci programu na wst
pie warto zwr�ci
uwag
na zestaw funkcji umo|
liwiaj
cych tworzenie r�|
nych figur geometrycznych, takich jak: prostok
t, gwiazda, elipsa, wielok
t, spirala, mo|
liwo[

rysowania kratek, a tak|
e funkcje odpowiedzialne za rysunek odr
czny. Inne narz
dzia Kolejnymi narz
dziami ksztaB
tuj
cymi kompozycje graficzne s
Wzorzec, P
dzel, Rozpylacz, Kaligrafia, Nacisk. Krzywe Beziera Krzywe Beziera to parametryczna krzywa wielomianowa sB
u|

ca do projektowania i przetwarzania grafiki komputerowej. Okre[
lane s
za pomoc
punkt�w kontrolnych umieszczanych na pB
aszczyz
nie lub w przestrzeni. Punkty te maj
wpB
yw na ksztaB
t krzywej. Tekst Ogromne znaczenie w konstrukcjach graficznych wektorowych posiada tekst. Rozr�|
nia si
tekst akapitowy i tekst ozdobny. Atrybutami tekstu akapitowego s
: czcionka, wyr�wnanie, odst
py, tabulatory i wzi
cia, ramki i kolumny, efekty, za[
ozdobnego: czcionka, wyr�wnanie i odst
py. Zastosowanie tekstu ozdobnego umo|
liwia wprowadzenie dodatkowo efekt�w specjalnych oraz wykonywanie na nim tych samych czynno[
ci, jak na obiektach. Warto tu wspomnie
o mo|
liwo[
ci dopasowania tekstu do [
cie|
ki. Rys. 6. PrzykB
ad B

czenia tekstu z grafik
 Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 12 WypeB
nianie obiekt�w Gdy narysowany zostanie nowy obiekt, zostan
mu nadane domy[
lne kolory wypeB
nienia, konturu. Wszystkie te parametry (i wiele innych) mo|
na dowolnie modyfikowa
. WypeB
nienie nie musi by
jednokolorowe. Mo|
e by
tonalne, deseniem, tekstur
lub rolet
koloru. Ka|
dy obiekt posiada opr�cz wn
trza tak|
e kontur. Kontur jest obrysem danego obiektu o wB
asnym kolorze, wB
asnej grubo[
ci i innych atrybutach. Mo|
na nada
konturowi przezroczysto[

i traktowa
go tak, jakby go nie byB
o. WypeB
nie Kontur Rys. 7. Kontur i wypeB
nienie obiektu Kolejno[

obiekt�w i warstwy Rysuj
c kolejne obiekty nale|
y pami
ta
, |
e ka|
dy nast
pny le|
y wy|
ej od poprzedniego. Ostatni narysowany obiekt uznawany jest za najwy|
ej le|

cy. Tej struktury rysunku nie nale|
y uto|
samia
z warstwami. Dzi
ki wybranym funkcjom programu mo|
na dokona
zmiany kolejno[
ci uB
o|
onych obiekt�w. W celu uB
atwienia zarz
dzania poszczeg�lnymi obiektami i ich grupami istnieje mo|
liwo[

tworzenia grafiki w poszczeg�lnych warstwach. Operacje na obiektach Istotnymi funkcjami programu s
mo|
liwo[
ci przeksztaB
cania obiekt�w w nim utworzonych. W[
r�d nich s
: pozycjonowanie obiekt�w, podsuwanie, blokowanie, zmiana rozmiaru obiekt�w, skalowanie, tworzenie odbicia lustrzanego, obracanie i odchylanie, skalowanie. Podstawowymi funkcjami umo|
liwiaj
cymi powielenie obiekt�w s
kopiowanie i klonowanie obiekt�w. Maj
c dwa obiekty mo|
na zaprojektowa
metamorfoz
jednego z obiekt�w w drugi w okre[
lonej liczbie krok�w. Tr�jwymiarowo[

Istnieje mo|
liwo[

nadawania obiektom cech tr�jwymiarowych dzi
ki zastosowaniu takich funkcji, jak perspektywa, gB

bia, cieniowanie, fazowanie. 4.1.2. Pytania sprawdzaj
ce Odpowiadaj
c pytania, sprawdzisz, czy jeste[
przygotowany do zaplanowania przebiegu 
wiczeD
i ich wykonania. 1. Co to jest grafika komputerowa i czym si
charakteryzuj
jej poszczeg�lne typy? 2. Jakie urz
dzenia peryferyjne wspomagaj
tworzenie grafik komputerowych, opisz ich funkcje? 3. Jakie znasz modele zapisu barw obrazu? 4. Scharakteryzuj i dopasuj do przeznaczenia poszczeg�lne formaty zapis�w plik�w graficznych. 5. Czym jest rozdzielczo[

drukowanego obrazka i w jakiej jednostce si
j
mierzy?  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 13 4.1.3. 
wiczenia 
wiczenie 1 Dobierz parametry skanowania zdj

i uzupeB
nij poni|
sz
tabel
. Lp. MateriaB
z
r�dB
owy Przeznaczenie Rozdzielczo[

Proponowany skanowania format zapisu 1 Zdj
cie kolorowe TB
o do prezentacji o wymiarach komputerowej poczt�wki 10 x 15 cm 2 Zdj
cie kolorowe Wydruk o wymiarach w wymiarach 20 x 28 cm na 2,5 x 3,5 cm drukarce kolorowej o rozdzielczo[
ci 1200 dpi 3 Zdj
cie kolorowe Umieszczenie zdj
cia o wymiarach 10 x 5 na stronie cm internetowej. Proponowany rozmiar zdj
cia 200 x 100 pikseli 4 Zdj
cie w odcieniach Wydruk na drukarce szaro[
ci o wymiarach laserowej o 10 x 15 cm rozdzielczo[
ci 600 dpi. Proponowany wymiar wydruku: 20 x 30 cm Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) obliczy
warto[
ci rozdzielczo[
ci dla poszczeg�lnych przypadk�w, 2) dobra
formaty zapisu plik�w graficznych. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - do wykonania 
wiczenia nie jest wymagane dodatkowe wyposa|
enie. 
wiczenie 2 Dokonaj wB
asnej oceny jako[
ci przedstawionych przez nauczyciela fotograficznych aparat�w cyfrowych. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) na podstawie dostarczonych informacji dokona
analizy parametr�w fotograficznych aparat�w cyfrowych, zwracaj
c uwag
na maksymaln
wielko[

zdj
cia liczon
w pikselach, rodzaj obiektywu (jego ogniskow
), czuB
o[

ISO, szybko[

migawki, mo|
liwo[

wykonywania zdj

makro, powi
kszenie optyczne i cyfrowe, tryby ekspozycji, spos�b zasilania, rodzaj i dost
pna wielko[

pami
ci, gB

bia ostro[
ci, ustawianie balansu bieli, wymienno[

obiektywu.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 14 2) okre[
li
wady i zalety ka|
dego aparatu, przeznaczonego do oceny, 3) uszeregowa
aparaty wedB
ug oceny podaj
c wB
asn
argumentacj
tej oceny, Wyposa|
enie stanowiska pracy: - zestaw materiaB
�w reklamowych i czasopism zawieraj
cych informacje na temat wybranych przez nauczyciela fotograficznych aparat�w cyfrowych, - stanowisko komputerowe. 
wiczenie 3 Przygotuj zapis cyfrowy zestawu zdj

do umieszczenia ich na stronie internetowej. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) sprawdzi
mo|
liwo[
ci dost
pnych skaner�w i wybra
ten, kt�ry najbardziej odpowiada wykonaniu zadania, 2) dokona
procesu skanowania zdj

, pami
taj
c o doborze rozdzielczo[
ci i formatu zapisu pliku, 3) zmodyfikowa
rozdzielczo[

w wybranym programie graficznym (je[
li jest taka konieczno[

), 4) zapisa
pliki. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - zestaw zdj

, - stanowisko komputerowe wyposa|
one w skaner lub skanery, - oprogramowanie do grafiki rastrowej. 
wiczenie 4 Dokonaj monta|
u zdj

przygotowanych przez nauczyciela. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) dokona
monta|
u zdj

wykorzystuj
c mo|
liwo[
ci pracy w warstwach w wybranym programie graficznym, 2) dopasowa
rozdzielczo[

poszczeg�lnych zdj

, 3) zmodyfikowa
wygl
d poszczeg�lnych warstw, mi
dzy innymi ukB
ad [
wiatB
a i cienia, 4) przedstawi
efekt pracy w postaci obrazu jedno- i wielowarstwowego. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - zestaw zdj

w postaci cyfrowej, - stanowisko komputerowe wyposa|
one w program do grafiki rastrowej. 
wiczenie 5 Przygotuj zdj
cie panoramiczne. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) za pomoc
aparatu cyfrowego wykonaj zdj
cia, obracaj
c si
wok�B
swojej osi,  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 15 2) zapisa
zdj
cia na dysku komputera, 3) za pomoc
oprogramowania do grafiki rastrowej dopasowa
zdj
cia i dokona
ich sklejenia, tworz
c zdj
cie panoramiczne. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - aparat cyfrowy, - stanowisko komputerowe wyposa|
one w program do grafiki rastrowej. 
wiczenie 6 Dokonaj modyfikacji wybranego zdj
cia przedstawiaj
cego krajobraz Twojej okolicy, tak aby przypominaB
obraz wykonany akwarel
. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) wybra
lub wykona
zdj
cie, 2) dokona
modyfikacji zdj
cia za pomoc
programu do grafiki rastrowej, wykorzystuj
c filtry. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - zestaw zdj

- aparat cyfrowy, - stanowisko komputerowe wyposa|
one w program do grafiki rastrowej. 
wiczenie 7 Popraw ekspozycje zdj
cia, na kt�rym nie zostaB
y wykorzystane mo|
liwo[
ci prawidB
owego o[
wietlenia fotografowanego obiektu. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) dokona
edycji zdj
cia w programie umo|
liwiaj
cym prac
w warstwach, 2) dokona
modyfikacji zdj
cia poprzez wykorzystanie warstw w celu uwypuklenia miejsc o[
wietlonych i cieni. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - zdj
cie o zB
ej ekspozycji, przeznaczone do modyfikacji, - stanowisko komputerowe wyposa|
one w program do grafiki rastrowej, umo|
liwiaj
cy prac
w warstwach.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 16 
wiczenie 8 Popraw kolorystyk
zdj
cia, w kt�rym w wyniku z
le dobranego o[
wietlenia, zostaB
zachwiany balans bieli. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) dokona
edycji zdj
cia w programie, 2) dokona
modyfikacji zdj
cia, np. za pomoc
funkcji Krzywe tonalne w programie Photoshop. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - zdj
cie o z
le dobranym balansie bieli, - stanowisko komputerowe wyposa|
one w program do grafiki rastrowej. 
wiczenie 9 Wykonaj zestaw dokument�w: wizyt�wk
i papier firmowy stosuj
c zaprojektowane i wykonane wcze[
niej logo. PrzykB
adowe rozwi
zanie przedstawia rysunek. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) zaprojektowa
logo np. za pomoc
dost
pnych w programie figur i polecenia przeksztaB
caj
cego figury w krzywe, 2) wprowadzi
logo do projektowanych dokument�w, 3) doB

czy
do dokument�w odpowiednio zaprojektowane napisy, 4) dokona
eksportu dokument�w do formatu JPG. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - stanowisko komputerowe wyposa|
one w program do grafiki wektorowej.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 17 
wiczenie 10 Na bazie zaimportowanego pliku rastrowego zaprojektuj ozdobny napis (nazw
Twojego miasta). Polecenie wykonaj w programie do grafiki wektorowej. Przedstawiony poni|
ej rysunek przedstawia efekt wykonanego zadania. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) zaimportowa
do programu grafiki wektorowej przygotowany wcze[
niej obraz rastrowy, 2) wprowadzi
prostok
t, a na nim napis, 3) utworzy
z tekstu mask
, nadaj
c mu przezroczysto[

poprzez np. wykorzystanie funkcji PoB

cz w Corel Draw. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - plik z obrazem rastrowym, - stanowisko komputerowe wyposa|
one w program do grafiki wektorowej. 
wiczenie 11 Zaprojektuj dwa elementy graficzne i dokonaj ich metamorfozy w 7 krokach wedB
ug zaB

czonego przykB
adu. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) zaprojektowa
dwa obiekty wektorowe, 2) wykorzystaj odpowiedni
funkcj
metamorfozy do wykonania polecenia 
wiczenia. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - stanowisko komputerowe wyposa|
one w program do grafiki wektorowej. 4.1.4. Sprawdzian post
p�w Tak Nie Czy potrafisz: 1) skanowa
zdj
cia? 2) wykorzysta
fotograficzny aparat cyfrowy? 3) dokona
modyfikacji grafiki rastrowej? 4) wykona
kompozycj
w postaci grafiki wektorowej? 5) przygotowa
elementy graficzne do osadzenia na stronie internetowej?  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 18 4.2. Stosowanie technik multimedialnych 4.2.1. MateriaB
nauczania Formaty plik�w multimedialnych Poj
cie  multimedia w Encyklopedii Powszechnej PWN zostaB
o zdefiniowane jako  (& ) technika u|
ywania r�|
nych [
rodk�w komunikacji (tekstu, grafiki, dz
wi
ku, animacji i wideo) w jednym systemie komputerowym (& ) . Praktycznie oznacza to mo|
liwo[

stworzenia jednego przekazu informacyjnego zawieraj
cego r�|
ne formy komunikacyjne. Multimedialny mo|
e by
przekaz wideo B

cz
cy dz
wi
k, obraz ruchomy i tekst. Jednak coraz wi
cej oczekujemy od przekaz�w multimedialnych. Chcemy mie
mo|
liwo[

decydowania o sposobie odtwarzania, przegl
dania i wyszukiwania informacji. Takie mo|
liwo[
ci daj
nam dopiero multimedialne aplikacje interaktywne przygotowane za pomoc
odpowiedniego oprogramowania komputerowego. Interakcja jest tutaj rozumiana jako wzajemne oddziaB
ywanie czB
owieka i komputera. Na jeden w peB
ni multimedialny i interaktywny przekaz informacyjny skB
ada si
wiele drobnych element�w (tekst, grafika, wideo, animacja, muzyka i narracja, hiperteks). Animacj
b
dziemy nazywa
ruchomy obraz stworzony przez czB
owieka za pomoc
narz
dzi komputerowych, wideo natomiast b
dzie dla nas klipem zarejestrowanym za pomoc
kamery wideo i zmontowanym za pomoc
odpowiedniego oprogramowania komputerowego. Film wideo dla systemu operacyjnego komputera jest plikiem, kt�ry mo|
na odtworzy
przy pomocy odpowiedniego oprogramowania. W tym celu stosuje si
tzw. kodeki  sterowniki systemowe, kt�rych zadaniem jest dekompresja i analiza algorytmu odtwarzania filmu dla okre[
lonego formatu pliku. PrzykB
adem popularnych kodek�w umo|
liwiaj
cych odtwarzanie plik�w wideo s
np. Sorenson, Cinepak, Intel Indeo, DivX itp. Gdyby[
my chcieli odtworzy
film w systemie PAL, czyli 25 klatek na sekund
, tj. 720x576 pikseli w 24-bitowym kolorze, to jedna klatka skompresowana mogB
aby mie
rozmiar ok. 1,2 MB (wielko[

jednej klatki zapisanej do formatu BMP). A
atwo policzy
, |
e minuta filmu urosB
aby do 1,8 GB. Przy szybko[
ci odtwarzania 25 klatek na sekund
|
aden komputer nie zdoB
aB
by odtworzy
pB
ynnie tak zapisanego filmu. St
d wzi
B
a si
konieczno[

kodowania algorytm�w odtwarzania filmu. Informacj
o kodekach systemowych Windows mo|
na znalez

w Panelu sterowania  Multimedia, w zakB
adce Urz
dzenia. U|
ytkownik podczas odtwarzania pliku wideo przy pomocy odtwarzacza Windows Media Player mo|
e dowiedzie
si
, jakiego kodeka u|
yto do kompresji filmu. Wystarczy wybra
polecenie WB
a[
ciwo[
ci w menu Plik. Informacje znajduj
si
w zakB
adce Zaawansowane. Popularne formaty wideo 1. Microsoft AVI (Audio Video Interleaved)  plik zawieraj
cy ruchomy obraz wraz z dz
wi
kiem popularny w [
rodowisku Windows. Pojemno[

pliku zale|
y od u|
ytego algorytmu kompresji. Pod rozszerzeniem AVI kryj
si
r�wnie|
filmy w formacie MPEG- 4 oraz DivX (opisane poni|
ej). 2. QuickTime  standard opracowany przez firm
Apple, odtwarza takie pliki, jak MOV, QT, AVI, WAV i AIF oraz od wersji 5.0 r�wnie|
MPEG. Po instalacji odtwarzacza QuickTime w systemie Windows mo|
na odtwarza
przy pomocy Windows Media Player pliki, dla kt�rych zastosowano kompresj
specyficzn
dla produkt�w Apple. 3. MPEG (Motion Picture Expert Group)  organizacja powoB
ana w ramach ISO i IEC, kt�ra zajmuje si
opracowywaniem metod kompresji ruchomych obraz�w i towarzysz
cego im dz
wi
ku. Istnieje kilka odmian algorytmu MPEG: 4. MPEG1  umo|
liwia zapisanie filmu z rozdzielczo[
ci
352x240 pikseli i odtwarzanie z pr
dko[
ci
30 klatek na sekund
.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 19 5. MPEG2  umo|
liwia zapisanie filmu z rozdzielczo[
ci
720x480 pikseli i odtwarzanie z pr
dko[
ci
30 klatek na sekund
. Filmy skompresowane t
metod
mog
by
odtwarzane w odtwarzaczach DVD. 6. MPEG3  algorytm kompresji dz
wi
ku dla wideo opartego na MPEG1 (znany jako MP3). 7. MPEG4  zapewnia tak
kompresj
multimedi�w, |
e mo|
na je stosowa
w sieci Internet, np. przy wideokonferencjach. Formaty dz
wi
ku: Pliki dz
wi
kowe posiadaj
parametry opisuj
ce rodzaj i jako[

dz
wi
ku. S
to: pasmo przenoszenia  zawiera dane o cz
stotliwo[
ci fali dz
wi
kowej zapisanej w pliku, tryb mono i stereo  okre[
la liczb
kanaB
�w dz
wi
ku  jeden lub dwa, liczba bit�w pr�bkowania  okre[
la liczb
bit�w informacji jednocze[
nie przetwarzanych w pliku, przepB
ywno[

 okre[
la rozmiar porcji danych przetworzonych podczas sekundy. Oto najcz
[
ciej spotykane formaty plik�w dz
wi
kowych: 1. WAV (skr�t od wave  fala)  format plik�w dz
wi
kowych opracowany przez firm
Microsoft i u|
ywany przez system operacyjny Windows. Zalet
formatu wave jest bardzo wierna jako[

dz
wi
ku, ale wad
 du|
a obj
to[

pliku. 2. MIDI (Musical Instrument Digital Interface)  kod, w kt�rym zapisane s
polecenia okre[
laj
ce rodzaj granej nuty, instrumentu, gB
o[
no[
ci i dB
ugo[
ci. Dz
wi
ki te odtwarzane s
przez syntezator karty dz
wi
kowej. 3. MP3  format kompresji plik�w audio przy niewielkiej utracie jako[
ci odtwarzanego dz
wi
ku. To dlatego format ten jest bardzo popularny w[
r�d zasob�w sieci Internet. 4. QuickTime AIF  format opracowany przez firm
Apple. Dz
wi
ki w tym formacie mo|
na odtwarza
r�wnie|
w systemie Windows. 5. Macromedia SWA  Shockwave Audio  du|
a kompresja dz
wi
ku, wykorzystywany gB
�wnie przez aplikacje firmy Macromedia. Cyfrowa obr�bka dz
wi
ku Zgodnie z obowi
zuj
cym obecnie prawem autorskim pliki muzyczne mo|
na przechowywa
na dysku komputera bez zgody autora utworu nie dB
u|
ej ni|
24 godziny. Po tym czasie nale|
y je usun

. Je[
li natomiast jeste[
posiadaczem oryginalnej pB
yty CD (z hologramem), w�wczas mo|
esz pliki zawieraj
ce utwory z tej pB
yty przechowywa
na dysku komputera tak dB
ugo, jak dB
ugo posiadasz t
pB
yt
. Pliki dz
wi
kowe mo|
na pozyskiwa
na kilka sposob�w: " rejestrowa
za pomoc
mikrofonu podB

czonego do komputera, " pobiera
z dost
pnych zasob�w sieci Internet, " konwertowa
ze [
cie|
ek audio pB
yty CD, " komponowa
za pomoc
specjalistycznych program�w komputerowych. Najprostszym narz
dziem do nagrywania dz
wi
ku w postaci cyfrowej jest systemowy Rejestrator dz
wi
k�w wbudowany w system Windows. Mo|
na za jego pomoc
nagra
dz
wi
k poprzez mikrofon podB

czony do komputera.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 20 Rys. 9. Okno rejestratora dz
wi
k�w Rys. 9. Okno zapisu pliku dz
wi
kowego Program posiada wyj
tkowo prosty interfejs (przyciski w oknie programu wygl
daj
identycznie, jak w ka|
dym urz
dzeniu rejestruj
cym dz
wi
k), jednak po nagraniu daje mo|
liwo[

zapisania dz
wi
ku tylko w formacie *.wav. Do odtwarzania plik�w multimedialnych w r�|
nych formatach mo|
e posB
u|
y
Windows Media Player. Mo|
na w nim tworzy
albumy multimedi�w oraz listy odtwarzania, w kt�rych ustawiamy np. kolejno[

odtwarzanych utwor�w. Rys. 10. Okno programu Windows Player Innym programem obsB
uguj
cym pliki dz
wi
kowe jest iTunes firmy Apple, dost
pny nieodpB
atnie dla wszystkich u|
ytkownik�w komputer�w typu Macintosh oraz PC z systemem Microsoft Windows. SB
u|
y on do gromadzenia, przechowywania i odtwarzania muzyki w r�|
nych formatach. Za jego pomoc
mo|
na fonotek
podzieli
na albumy, dokonywa
konwersji plik�w pomi
dzy dost
pnymi formatami oraz nagrywa
ulubion
muzyk
na pB
ycie CD. Najnowsza wersja programu  tj. iTunes 5 ma r�wnie|
mo|
liwo[

odtwarzania plik�w filmowych. Tworzenie album�w muzycznych w programie iTunes Aby utw�r, przechowywany w postaci pliku MP3, m�gB
by
odtworzony w programie iTunes, wystarczy zaimportowa
plik do biblioteki programu poprzez wybranie polecenia Import& w menu File i wskazanie pliku lub przeci
gni
cie ikony pliku dz
wi
kowego na otwarte okno programu. Mo|
na tam znalez

dodatkowe informacje o utworze: czas trwania, album, z kt�rego pochodzi oraz wykonawc
. Rys. 11. Import plik�w Wszystkie te informacje pobierane s
automatycznie dz
wi
kowych do programu iTunes z internetowej bazy danych, je[
li tylko komputer jest w chwili importu podB

czony do Internetu. Utwory zgromadzone w bibliotece mo|
na  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 21 przyporz
dkowa
do album�w. Album tworzy si
poprzez wybranie polecenia New album z menu File. Aby umie[
ci
utw�r w albumie, nale|
y przeci
gn

go z biblioteki na ikon
albumu. Konwersja [
cie|
ek audio do MP3 w programie iTunes Po wB
o|
eniu pB
yty audio do nap
du CD zobaczymy w lewej cz
[
ci okna programu jej ikon
oraz list
utwor�w. Je[
li komputer nie jest w tym momencie podB

czony do Internetu, pojawi
si
tylko numery kolejnych [
cie|
ek. Je[
li natomiast mamy kontakt z Internetem, program automatycznie pobierze z bazy i wy[
wietli tytuB
y utwor�w i nazwiska wykonawc�w. Rys. 12. PrzykB
ad wsp�B
dziaB
ania programu iTunes z baz
w sieci Internet Aby przekonwertowa
[
cie|
k
audio do formatu MP3, nale|
y zaznaczy
j
i z menu Advanced wybra
polecenie Convert selection to MP3. Po kr�tkim czasie wybrany przez nas utw�r zostanie doB

czony do biblioteki programu iTunes. W preferencjach programu mo|
na wybra
opcj
konwersji plik�w MP3 do formatu AIFF. Rys. 13. Konwersja plik�w audio do formatu MP3 Odtwarzanie muzyki w programie iTunes Odtwarzanie zaznaczonego utworu rozpocznie si
po klikni
ciu w przycisk Play. Je[
li podczas odtwarzania muzyki nie potrzebujemy korzysta
z komputera, mo|
na wB

czy
dodatkowe efekty wizualne wB

czaj
c tzw. wizualizer, kt�ry zmienia obraz dobieraj
c kolory w spos�b losowy. Wizualizacj
mo|
na wB

czy
nawet na peB
ny ekran.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 22 Rys. 14. PrzykB
ad losowego wygl
du wizualizera Nagrywanie pB
yt CD w programie iTunes Kiedy ju|
utworzymy sobie album zB
o|
ony z ulubionych utwor�w, mo|
emy zapisa
go na kr
|
ku CD jako na przykB
ad pB
yt
audio. Wystarczy klikn

w przycisk Burn CD i wB
o|
y
do nap
du czyst
pB
yt
. Przetwarzanie plik�w dz
wi
kowych Na pB
ycie instalacyjnej kart dz
wi
kowej Sound Blaster dostarczany jest program WavStudio, kt�ry obsB
uguje formaty MP3, WAV i AIF. Daje on mo|
liwo[

rejestrowania d|
wi
ku, przycinania, zmiany niekt�rych parametr�w, takich jak zmiana pasma lub efekt stereo na mono oraz dodawania efekt�w typu pogB
os czy dz
wi
k panoramiczny. Program nadaje si
raczej do amatorskiego przetwarzania dz
wi
k�w, ma sB
abe mo|
liwo[
ci poprawy jako[
ci dz
wi
ku. Do bardziej zaawansowanych narz
dzi nale|
y program Sound Forge. Daje on mo|
liwo[

dodawania r�|
nego rodzaju efekt�w, eleminowania szum�w, szybko[
ci odtwarzania dz
wi
ku, zmiany barwy gB
osu lektora czy zmiany szybko[
ci wypowiadanych sB
�w bez zmiany dB
ugo[
ci dz
wi
ku. Programy multimedialne wspomagaj
ce nauk
Polski rynek informatyczny codziennie dostarcza nowych program�w multimedialnych. Wiele z nich zwi
zanych jest tre[
ciowo z r�|
nymi obszarami ksztaB
cenia, a znacz
ca ich cz
[

zostaB
a dopuszczona przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, do u|
ytku szkolnego. Dost
pne programy mo|
na podzieli
na dwie grupy. Pierwsz
stanowi
programy typu encyklopedycznego, kt�rych podstawowym zadaniem jest dostarczenie u|
ytkownikowi jak najwi
kszej ilo[
ci informacji w formie tekstowej, dz
wi
kowej oraz w formie obrazu statycznego i dynamicznego. Tych program�w na rynku jest stosunkowo najwi
cej. Do nich nale|

mi
dzy innymi: ENCYKLOPEDIA PRZYRODY, ENCYKLOPEDIA WSZECHZ
WIATA, HISTORIA Z
WIATA, JAK TO DZIAA
A, ENCYKLOPEDIA  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 23 CZA
OWIEKA, encyklopedie powszechne i wiele innych program�w typu encyklopedycznego, upowszechnianych coraz cz
[
ciej przez czasopisma komputerowe. Drug
grup
program�w stanowi
pakiety, kt�re opr�cz funkcji encyklopedycznej, posiadaj
mo|
liwo[

generowania dla ucznia r�|
nych problem�w do rozwi
zania. W[
r�d nich na uwag
zasB
uguj
programy: do nauki j
zyk�w obcych EURO PLUS + (Young Digital Poland), multimedialny podr
cznik dla gimnazjum  Chemia z elementami ekologii cz
[

I (WSiP), multimedialny podr
cznik do gimnazjum  Fizyka (Yaung Digital Poland) i inne. Wa|
n
cech
tych program�w jest ich interaktywno[

, kt�ra uaktywnia procesy my[
lowe ucznia, pomaga mu ustrukturyzowa
zawarte w programie tre[
ci oraz osi
gn

cele ksztaB
cenia w peB
nej 4-stpniowej skali taksonomicznej, a wi
c wykorzysta
poznane tre[
ci w rozwi
zywaniu typowych i nietypowych zadaniach i 
wiczeniach. Programy multimedialne s
dost
pne na kr
|
kach CD i sprzedawane przez wiele wydawnictw i firm komputerowych. Wiele narz
dzi i informacji o charakterze multimedialnym mo|
na znalez

tak|
e w sieci Internet. Rys. 15. PrzykB
adowe okna podr
cznik�w multimedialnych Publikacje elektroniczne Publikacja elektroniczna to zestaw dokument�w wyposa|
ony we wB
asny system nawigacyjny i wyszukiwawczy dostarczany w postaci pliku przeznaczonego do odczytu w odpowiedniej przegl
darce b
dz
zewn
trznym urz
dzeniu odczytuj
cym. M�wi
c ja[
niej, to nowoczesna forma publikowania materiaB
�w i dokument�w znacznie ograniczaj
ca koszty publikacji. W przeciwieD
stwie do tradycyjnych form, tj. biuletyn�w, informator�w, dokumentacji nie pochB
ania takich nakB
ad�w finansowych, a ponadto ma jeszcze wiele innych zalet. Tu elektronika zast
puje papier, a Internet czasochB
onn
i drog
dystrybucj
. Co wi
cej, dane mog
by
w ka|
dej chwili zaktualizowane, bez zbytniego wysiB
ku. Publikacje mog
przyjmowa
r�|
ne formy. Najpopularniejsze s
pliki *.html oraz *.pdf. Te ostatnie pozwalaj
na swobodne przegl
danie tre[
ci na ekranie monitora, a zarazem tekst jest gotowy do druku. Nale|
y zauwa|
y
, i|
publikacje elektroniczne s
o wiele B
atwiej i szybciej dost
pne dla odbiorc�w. Mog
zosta
dostarczone w bardzo kr�tkim czasie w ka|
de miejsce na Ziemi. Ponadto, gdy zamieszczone w Internecie s
bardzo B
atwo dost
pne dla wszystkich zainteresowanych. Mo|
na r�wnie|
ograniczy
dost
p do danej publikacji. DoskonaB
ym przykB
adem s
uczelnie, kt�re udost
pniaj
swoje archiwa prac naukowych tylko pracownikom, a czasem jedynie z komputer�w danej uczelni. Publikacje elektroniczne potrafi
r�wnie|
zawiera
elementy multimedialne i mog
by
dost
pne 24 godziny na dob
. Jest to zdecydowanie taD
sza alternatywa dla r�|
nego rodzaju tradycyjnych publikacji, zar�wno naukowych, jak i komercyjnych (katalogi produkt�w, dokumentacje).  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 24 Coraz bardziej popularne s
e-booki, czyli elektroniczne wersje tradycyjnych ksi
|
ek. Cena e-booka jest zdecydowanie ni|
sza od drukowanej wersji ksi
|
ki. Cz
sto niekt�rzy wydawcy udost
pniaj
e-booki nieodpB
atnie. Zapis, odtwarzanie i obr�bka cyfrowego obrazu wideo z wykorzystaniem technik komputerowych Montowanie materiaB
u filmowego mo|
e odbywa
si
za pomoc
profesjonalnych urz
dzeD
stosowanych w studiach telewizyjnych lub prostych program�w komputerowych w zaciszu domowym dla wB
asnych cel�w niekomercyjnych. Odr�|
niamy dwa rodzaje monta|
u filmu: " monta|
liniowy  polega na przetwarzaniu na |
ywo materiaB
u filmowego aktualnie emitowanego. Na przykB
ad wcze[
niej przygotowany podkB
ad lektora, napisy lub muzyka s
dodawane za pomoc
specjalistycznego urz
dzenia podczas odtwarzania filmu, " monta|
nieliniowy  polega na przetwarzaniu materiaB
u filmowego zgranego wcze[
niej na dysk komputera. Po dodaniu efekt�w, dz
wi
k�w, przej[

. CaB
y materiaB
jest zapami
tywany w postaci jednego, scalonego pliku. Pobieranie materiaB
u filmowego Istnieje mo|
liwo[

przetworzenia zarejestrowanego wcze[
niej filmu za pomoc
kamery cyfrowej i zapisanie go na dysku twardym. Proces ten wymaga jednak odpowiednio do tego celu przystosowanego komputera, wyposa|
onego w kart
do przechwytywania sygnaB
u wideo. Przedstawiony poni|
ej proces przetwarzania film�w zostaB
oparty o oprogramowanie systemowe, kt�re jest dost
pne dla wszystkich u|
ytkownik�w komputer�w z systemem Windows XP lub nowszym  Windows Movie Maker. Kamer
cyfrow
nale|
y podB

czy
do komputera za po[
rednictwem zB

cza FireWire lub S-Video. Istnieje r�wnie|
mo|
liwo[

przetwarzania przechwyconego materiaB
u, bez rejestrowania na ta[
mie, kamer
internetow
podB

czon
do komputera przez zB

cze USB. Interfejs programu Rys. 16. Okno programu Windows Movie Maker skB
ada si
z dw�ch podstawowych cz
[
ci: przechwytywania materiaB
u filmowego bezpo[
rednio z kamery oraz edytowania filmu. W pierwszym etapie przetwarzania film�w nale|
y przechwyci
wybrane ich fragmenty. Po podB

czeniu kamery do komputera i uruchomieniu programu Windows Movie Maker pojawia si
okno programu z grupami poleceD
w postaci odsyB
aczy w prawej cz
[
ci, kolekcj
klip�w po[
rodku, oknem podgl
du po prawej i tzw. paskiem monta|
owym na dole. Aby rozpocz

pobieranie materiaB
u filmowego z ta[
my kamery cyfrowej, nale|
y wybra
odsyB
acz Pobierz z urz
dzenia wideo. Pojawi si
okno, w kt�rym program prosi o wskazanie urz
dzenia wideo, z kt�rego obraz b
dzie przechwytywany. Po przej[
ciu Dalej wybieramy jako[

filmu, a|
wreszcie mo|
emy przyst
pi
do pobrania klip�w. Po uruchomieniu odtwarzania filmu poprzez kamer
, w oknie podgl
du pojawi si
obraz. MateriaB
filmowy z ta[
my mo|
emy w tym momencie podzieli
na pojedyncze klipy u|
ywaj
c kolejno  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 25 przycisk�w Rozpocznij przechwytywanie i Zatrzymaj przechwytywanie. Po zakoD
czeniu pobierania materiaB
u filmowego wybieramy przycisk ZakoD
cz. W�wczas program doB

czy wszystkie klipy do kolekcji i umie[
ci je w [
rodkowej cz
[
ci okna. Rys. 17. Okno przechwytywania obrazu z kamery Edycja materiaB
u filmowego Pobrany materiaB
filmowy mo|
e sB
u|
y
do zB
o|
enia wB
asnego filmu, kt�ry b
dzie si
skB
ada
z wybranych uj

filmowych, dodatkowej [
cie|
ki dz
wi
kowej, narracji, tytuB
�w i obraz�w statycznych. Dla ka|
dego elementu skB
adowego filmu przeznaczona jest osobna [
cie|
ka (widoczna dolna cz
[

ekranu). Z
rodkowa cz
[

ekranu programu umo|
liwia korzystanie z: " zachowanych wcze[
niej uj

filmowych, " wzor�w przej[

mi
dzy kolejnymi uj
ciami filmowymi, " wzor�w tytuB
�w, z mo|
liwo[
ci
ich modyfikowania, " zaimportowanych wcze[
niej zdj

, " zaimportowanych efekt�w dz
wi
kowych Wybrane uj
cia filmowe mo|
na ukB
ada
w dowolnej kolejno[
ci na [
cie|
ce, przeci
gaj
c je z biblioteki klip�w. Bibliotek
uj

filmowych stanowi
zar�wno przechwycone z kamery przez program klatki w plikach, jak r�wnie|
inne, zaimportowane pliki filmowe lub obrazy statyczne. W ka|
dej chwili projektowania istnieje mo|
liwo[

podgl
du kolejnych wersji filmu w oknie w prawej cz
[
ci ekranu. Przyciski pod tym oknem umo|
liwiaj
sterowanie filmem.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 26 Przej[
cia pomi
dzy uj
ciami filmowymi Pomi
dzy kolejnymi uj
ciami mo|
na zaprojektowa
bardzo efektowne pB
askie lub tr�jwymiarowe przej[
cia. Biblioteka wzor�w tych przej[

jest doB

czona do programu. Mo|
na z nich skorzysta
, klikaj
c w odno[
nik Przejrzyj przej[
cia wideo. Wybrany efekt nale|
y przeci
gn

myszk
mi
dzy kolejne uj
cia filmowe, umieszczone na [
cie|
ce monta|
owej. Rys. 18. Rodzaje przej[

mi
dzy klipami Modyfikacja uj

filmowych Uj
cia filmowe mo|
na skraca
za pomoc
kursora myszy, chwytaj
c za prawy brzeg klipu i przycinaj
c do wybranej sekwencji. Rys. 19. Modyfikowanie pojedynczej sekwencji filmowej Uj
cia filmowe skB
adaj
si
z trzech [
cie|
ek umieszczonych na tzw. osi czasu: " [
cie|
ki wideo, " [
cie|
ki audio, " [
cie|
ki napis�w. S
one ze sob
[
ci[
le zwi
zane. Na dwie pierwsze wystarczy przeci
gn

obiekt z okna kolekcji, napisy natomiast mo|
emy edytowa
po klikni
ciu w odsyB
acz  utw�rz tytuB
y lub napisy koD
cowe (dalej nale|
y post
powa
zgodnie z poleceniami programu). Do [
cie|
ki audio mo|
na doda
narracj
nagran
za pomoc
mikrofonu podB

czonego do komputera. Tworzenie filmu ze zdj

Za pomoc
programu Windows Movie Maker mo|
na r�wnie|
przygotowa
bardzo efektowny pokaz zdj

. Wystarczy w tym celu zamiast klip�w wideo, zaimportowa
obrazy i dalej w obr�bce potraktowa
je jako osobne klipy edytuj
c film z wykorzystaniem wszystkich dost
pnych efekt�w. Zapisywanie projektu W trakcie realizacji zadania, polegaj
cego na wykonaniu filmu, nale|
y systematycznie zapisywa
dokonywane zmiany. S
one ka|
dorazowo zapisywane w tzw. projekcie filmu, kt�ry mo|
na ponownie otworzy
i edytowa
w programie Windows Movie Maker. Zapisywanie projektu odbywa si
w spos�b tradycyjny, za pomoc
menu Plik/Zapisz projekt jako lub Plik/Zapisz projekt.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 27 Zapisywanie pliku filmowego Po zakoD
czeniu prac nad projektowaniem filmu, jego finaln
posta
nale|
y zarchiwizowa
na ta[
mie lub na dysku. Program Windows Movie Maker umo|
liwia zapisanie pliku filmowego w formacie wmv (Windows Media Video) na dysku lub na ta[
mie kamery cyfrowej. Kamera musi by
wyposa|
ona w cyfrowe zB

cze FireWire umo|
liwiaj
ce odczyt i zapis filmu na ta[
mie. Jako[

wykonanego filmu znacz
co wpB
ywa na wielko[

pliku, w kt�rym zostaB
on zarchiwizowany. Na przykB
ad, film umieszczony w Internecie, wy[
wietlany w maB
ym oknie, ze wzgl
du na szybko[

transmisji powinien zajmowa
na dysku jak najmniej miejsca. Lepsz
jako[

mog
mie
filmy umieszczane na pB
ytach CD, wzbogacaj
c w ten spos�b zamieszczone na niej informacje. PB
yta CD mo|
e pomie[
ci
jedynie Rys. 20. Okno kreatora zapisywania ok. 700 MB, co dla filmu dobrej jako[
ci mo|
e okaza
filmu si
zbyt maB
o. Nale|
y tak dobra
parametry filmu podczas archiwizacji, aby speB
niaB
y one jak najbardziej optymalnie oczekiwania u|
ytkownika. Rozmiar pliku mo|
na dokB
adnie okre[
li
podczas zapisu, jak pokazuje rysunek. 4.2.2. Pytania sprawdzaj
ce Odpowiadaj
c na pytania, sprawdzisz, czy jeste[
przygotowany do zaplanowania przebiegu 
wiczeD
i ich wykonania. 1. WymieD
i om�w mo|
liwo[
ci kilku program�w do monta|
u dz
wi
ku. 2. Jakie znasz rodzaje format�w skompresowanych plik�w dz
wi
kowych? 3. Dlaczego pliki muzyczne MIDI zajmuj
maB
o miejsca na dysku? 4. Gdzie wykorzystywany jest format MPEG-3? 5. Jakie znasz rodzaje program�w komputerowych do monta|
u wideo? 6. Na czym polega r�|
nica mi
dzy monta|
em liniowym i nieliniowym? 4.2.3. 
wiczenia 
wiczenie 1 Odszukaj w zasobach sieci Internet program iTunes w najnowszej wersji i zainstaluj go na dysku swojego komputera. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) uruchomi
wyszukiwark
internetow
, 2) odnalez

w sieci Internet stron
, z kt�rej mo|
na pobra
instalacyjny pakiet iTunes, 3) dokona
instalacji programu na dysku swojego komputera. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - stanowisko komputerowe z dost
pem do Internetu.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 28 
wiczenie 2 Za pomoc
programu rejestruj
cego dz
wi
k dokonaj zapisu dz
wi
ku, kt�rym chciaB
by[
zast
pi
szkolny dzwonek. Zapisz go na dysku w formacie MP3. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) wybra
program do rejestracji dz
wi
k�w, 2) nagra
dz
wi
k, 3) zapisa
dz
wi
k na dysku w formacie MP3. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - stanowisko komputerowe z zainstalowanym programem do przetwarzania i rejestracji dz
wi
k�w. 
wiczenie 3 Dokonaj konwersji trzech wybranych utwor�w z dowolnej pB
yty audio CD do formatu MP3 i zapisz je na dysku swojego komputera. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) wybra
trzy utwory na pB
ycie audio, 2) dokona
wyboru programu do konwersji plik�w dz
wi
kowych, 3) przekonwertowa
utwory do formatu MP3 oraz zapisa
je na dysku komputera. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - pB
yta audio CD, - stanowisko komputerowe wyposa|
one w nap
d CD oraz oprogramowanie potrzebne do wykonania 
wiczenia. 
wiczenie 4 PoB

cz ze sob
dz
wi
k w formacie MP3 przekonwertowany z dowolnej pB
yty Audio CD z dz
wi
kiem wB
asnego gB
osu zapisanego w pliku przy u|
yciu mikrofonu (dodaj narracj
do utworu muzycznego). Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) przygotowa
dwa pliki dz
wi
kowe a. przekonwertowany z Audio CD do formatu MP3, b. nagrany za pomoc
rejestratora, 2) dokona
wyboru programu do monta|
u dz
wi
ku, 3) poB

czy
dwa pliki dz
wi
kowe w jeden. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - pB
yta audio CD, - stanowisko komputerowe wyposa|
one w nap
d CD oraz oprogramowanie potrzebne do wykonania 
wiczenia.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 29 
wiczenie 5 Wykonaj instalacj
wybranego edukacyjnego programu multimedialnego. Zarejestruj w postaci pliku dz
wi
kowego kr�tki komentarz sB
owny, kt�ry b
dzie zawieraB
informacj
o producencie, przeznaczeniu i mo|
liwo[
ciach opisywanego programu. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) wybra
program multimedialny do instalacji, 2) zapozna
si
z instrukcj
instalacji programu, 3) zainstalowa
program na dysku komputera, 4) uruchomi
program w celu zapoznania si
z jego mo|
liwo[
ciami, 5) nagra
komentarz sB
owny przy u|
yciu wybranego rejestratora dz
wi
k�w i zapisa
go na dysku. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - edukacyjny program multimedialny, - stanowisko komputerowe wyposa|
one w nap
d CD oraz oprogramowanie potrzebne do wykonania 
wiczenia. 
wiczenie 6 Wyszukaj w zasobach sieci Internet publikacje opisuj
ce cyfrowe przetwarzanie film�w. Sporz
dz
wykaz znalezionych publikacji podaj
c adresy stron, na kt�rych s
dost
pne. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) uruchomi
przegl
dark
internetow
, 2) wybra
wyszukiwark
internetow
i poda
wB
a[
ciwe hasB
o wyszukiwania, 3) dokona
selekcji znalezionych miejsc w Internecie, 4) zapisa
adresy stron zawieraj
cych wB
a[
ciwe publikacje. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - stanowisko komputerowe z dost
pem do Internetu. 
wiczenie 7 Wykonaj projekt polegaj
cy na przygotowaniu (zmontowaniu) 60-sekundowego filmu prezentuj
cego najstarszy budynek w Twoim mie[
cie. Informacj
o filmowanym obiekcie umie[

w formie napis�w wy[
wietlanych na klatkach filmu. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) odszuka
najstarszy budynek w mie[
cie, 2) zapozna
si
z jego histori
, 3) sfilmowa
budynek przy pomocy cyfrowej kamery wideo, 4) zmontowa
film przy pomocy wybranego programu dodaj
c napisy.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 30 Wyposa|
enie stanowiska pracy: - stanowisko komputerowe z zainstalowanym programem do przetwarzania filmu oraz zB

czem FireWire. 
wiczenie 8 Wykorzystuj
c zgromadzony dla potrzeb wykonania 
wiczenia 7 materiaB
filmowy, dokonaj monta|
u filmu 60-sekundowego, lecz tym razem informacj
o filmowanym obiekcie doB

cz w formie narracji w j
zyku angielskim. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) pobra
materiaB
filmowy zgromadzony wcze[
niej, 2) dokona
wyboru sekwencji filmowych, 3) przygotowa
plik dz
wi
kowy zawieraj
cy narracj
, 4) scali
klipy z dz
wi
kiem w jeden plik. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - stanowisko komputerowe z zainstalowanym programem do przetwarzania filmu oraz zB

czem FireWire. 
wiczenie 9 Wykonaj projekt polegaj
cy na monta|
u filmu zB
o|
onego ze zdj

, kt�re b
d
przedstawiaB
y najnowocze[
niejsz
cz
[

Twojego miasta. DoB

cz kr�tk
narracj
oraz [
cie|
k
dz
wi
kow
wyciszon
podczas narracji. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) odszuka
najnowocze[
niejsz
cz
[

miasta, 2) wykona
zdj
cia i zapisa
je na dysku komputera w postaci cyfrowej, 3) zaimportowa
zdj
cia do programu sB
u|

cego do przetwarzania filmu, 4) doB

czy
narracj
oraz odpowiednio wyciszony podkB
ad muzyczny, 5) scali
klipy z dz
wi
kiem w jeden plik. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - cyfrowy aparat fotograficzny, - stanowisko komputerowe z zainstalowanym programem do przetwarzania filmu. 
wiczenie 10 Przygotuj film szkoleniowy z narracj
prezentuj
cy podstawowe cz
[
ci skB
adowe multimedialnego zestawu komputerowego. Spos�b wykonania 
wiczenia Aby wykona

wiczenie powiniene[
: 1) okre[
li
cz
[
ci multimedialnego zestawu komputerowego, 2) zarejestrowa
sekwencje filmowe z u|
yciem cyfrowej kamery wideo,  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 31 3) przygotowa
plik dz
wi
kowy zawieraj
cy narracj
, 4) zmontowa
film z narracj
, 5) scali
klipy z dz
wi
kiem w jeden plik. Wyposa|
enie stanowiska pracy: - multimedialne stanowisko komputerowe do demonstracji, - stanowisko komputerowe z zainstalowanym programem do przetwarzania filmu oraz zB

czem FireWire. 4.2.4. Sprawdzian post
p�w Tak Nie Czy potrafisz: 1) przekonwertowa
plik dz
wi
kowy do innego formatu? 2) zarejestrowa
dz
wi
k i zapisa
na dysku? 3) zarejestrowa
obraz z u|
yciem kamery cyfrowej? 4) przetworzy
film dodaj
c dz
wi
k i efekty? 5) odszuka
potrzebn
publikacj
elektroniczn
?  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 32 5. SPRAWDZIAN OSI
GNI

5.1. Grafika rastrowa i wektorowa INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa|
nie instrukcj
. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart
odpowiedzi. 3. Zapoznaj si
z zestawem pytaD
testowych. 4. Test zawiera 10 pytaD
. 5. Do ka|
dego pytania udzielono czterech odpowiedzi, lecz tylko jedna jest prawidB
owa. 6. Zaznacz wedB
ug Ciebie prawidB
owe odpowiedzi, wstawiaj
c liter
X w odpowiednim polu zaB

czonej karty odpowiedzi. 7. Staraj si
zapozna
ze wszystkimi pytaniami. Je[
li kt�re[
pytanie sprawia Ci trudno[
ci, przejdz
do nast
pnego, odkB
adaj
c jego rozwi
zanie na p�z
niej, po rozwi
zaniu caB
ego testu. 8. W przypadku pomyB
ki nale|
y bB

dn
odpowiedz
zaznaczy
k�B
kiem, a nast
pnie ponownie zakre[
li
odpowiedz
prawidB
ow
. 9. Pami
taj, |
e jest to praca samodzielna. 10. Na rozwi
zanie testu masz 30 min. Powodzenia! Zestaw pytaD
testowych 1. Kt�rego formatu graficznego nie nale|
y stosowa
w na stronach internetowych? a) JPG b) PNG c) TIF d) GIF 2. W 24-bitowej palecie barw ka|
dy kanaB
kolor�w w trybie RGB zapisany jest na: a) 64 sposoby b) 256 sposob�w c) 1024 sposoby d) 8 sposob�w  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 33 3. ZaB
o|
ono, i|
tB
em strony internetowej b
dzie kolor #00FF00. Jest to kolor: a) czerwony b) niebieski c) zielony d) |
�B
ty 4. Podstawowymi kolorami modelu CMYK s
? a) czerwony, |
�B
ty, niebieski, czarny b) czerwony, zielony, niebieski c) niebieskozielony, purpurowy, |
�B
ty, czarny d) fioletowy, niebieski, |
�B
ty, czarny 5. Modyfikacja fragmentu obrazu rastrowego (w ograniczonej przestrzeni obrazka) jest mo|
liwa dzi
ki zastosowaniu: a) masek b) warstw rysunkowych c) kanaB
�w kolor�w d) filtr�w 6. Najlepiej interpretuj
cym mo|
liwo[
ci postrzegania czB
owieka modelem barw jest: a) model RGB b) model CMYK c) model HSB d) model Lab 7. GB

boko[
ci
barwy nazywamy: a) liczb
bit�w opisuj
c
barw
jednego piksela b) liczb
bajt�w opisuj
c
barw
jednego piksela c) liczb
mo|
liwych do uzyskania barw d) kod koloru opisany za pomoc
ukB
adu szesnastkowego  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 34 8. Krzywe Beizera umo|
liwiaj
: a) tworzenie figur geometrycznych b) wykonywanie rysunku odr
cznego c) dokonywanie modyfikacji figur poprzez przemieszczanie znacznik�w figury d) dokonywanie modyfikacji figur poprzez ich metamorfoz
9. Rozdzielczo[

aparat�w cyfrowych zale|
y od: a) matrycy [
wiatB
oczuB
ej b) pami
ci aparatu c) parametr�w obiektywu d) matrycy [
wiatB
oczuB
ej i parametr�w obiektywu 10. Je|
eli obraz cyfrowy o wymiarach 2400 x 3600 pikseli wydrukowano z rozdzielczo[
ci
600 dpi, to wymiary tego wydruku wynios
: a) 10 cm x 12 cm b) 4 x 6 c) 2,4 x 3,6 d) 12 cm x 15 cm  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 35 5.2. Stosowanie technik multimedialnych INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa|
nie instrukcj
. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart
odpowiedzi. 3. Zapoznaj si
z zestawem pytaD
testowych. 4. Test zawiera 10 pytaD
. 5. Do ka|
dego pytania udzielono czterech odpowiedzi, co najmniej jedna z nich jest prawidB
owa 6. Zaznacz wedB
ug Ciebie prawidB
owe odpowiedzi za pomoc
litery X w zaB

czonej karcie odpowiedzi. 7. Staraj si
zapozna
ze wszystkimi pytaniami. Je[
li kt�re[
pytanie sprawia Ci trudno[
ci, przejdz
do nast
pnego, odkB
adaj
c jego rozwi
zanie na p�z
niej, po rozwi
zaniu caB
ego testu. 8. W przypadku pomyB
ki nale|
y bB

dn
odpowiedz
zaznaczy
k�B
kiem, a nast
pnie ponownie zakre[
li
odpowiedz
prawidB
ow
. 9. Pami
taj, |
e jest to praca samodzielna. 10. Na rozwi
zanie testu masz 30 min. Powodzenia! Zestaw zadaD
testowych 1. Plik dz
wi
kowy mo|
e mie
rozszerzenie: a) JPG b) MP3 c) WAV d) CDR 2. Do odtwarzania plik�w dz
wi
kowych mo|
e posB
u|
y
program: a) iTunes b) Microsoft Outlook c) Windows Movie Maker d) Windows Media Player 3. Kt�ry z poni|
szych format�w plik�w dz
wi
kowych daje najwi
kszy stopieD
kompresji? a) WAV b) MIDI c) AIFF d) MP3  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 36 4. Kt�re z cech charakteryzuj
aplikacj
multimedialn
? a) wielozadaniowo[

b) interaktywno[

c) dz
wi
k stereo d) mnogo[

form przekazu 5. Kt�ry z plik�w nie jest plikiem filmowym? a) film.avi b) film.mpg c) film.mp3 d) film.wav 6. Z jak
rozdzielczo[
ci
zapisywany jest film w formacie MPEG2? a) 720x480 pikseli b) 352x240 pikseli c) 640x480 pikseli d) 240x380 pikseli 7. Jak
maksymalnie ilo[

danych mo|
na zapisa
na no[
niku DVD? a) 650 MB b) 800 MB c) 4,7 GB d) 17 GB 8. Kt�re z parametr�w okre[
laj
rodzaj i jako[

dz
wi
ku? a) poziom kompresji b) tryb mono i stereo c) przepB
ywno[

d) pasmo przenoszenia  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 37 9. W jakich formatach mo|
na zapisa
dz
wi
k przy pomocy systemowego rejestratora dz
wi
k�w? a) WAV i MIDI b) w dowolnym formacie c) tylko WAV d) tylko MIDI 10. Kt�ry z program�w nie sB
u|
y do przetwarzania film�w? a) Windows Movie Maker b) Adobe Premiere c) Pinakle Studio d) Windows Media Player  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 38 KARTA ODPOWIEDZI Imi
i nazwisko& .................................................................................................. Stosowanie technik graficznych i multimedialnych Zakre[
l poprawn
odpowiedz
. Nr Odpowiedz
Punkty zadania 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d Razem:  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 39 6. LITERATURA 1. Aaland M.: Photoshop 5.5. Zastosowanie w Internecie. Helion, Gliwice 2002 2. Bain S.: Corel Draw 10. Vademecum profesjonalisty. Helion. Gliwice 2002 3. Bremer A., SB
awik M.: Technologia informacyjna z informatyk
, Videograf Edukacja 2002 4. Flynn D.: Tworzenie cyfrowego wideo. Helion. Gliwice 2002 5. Foley, van Dam, Feiner, Hughes: Wprowadzenie do grafiki komputerowej, PWN 1995 6. Foster D. Coburg III, McCormick P.: Arkana Corel Draw 9. Wydawnictwo RM, 2000 7. Georges G.: Techniki obr�bki zdj

cyfrowych. Praktyczne projekty. Helion. Gliwice 2001 8. Korbecki M.: Komputerowe przetwarzanie dz
wi
ku. MIKOM, Warszawa 1999 9. Kwa[
ny A.: Od skanera do drukarki. Helion, Gliwice 2002 10. Margulis D.: Photoshop 6. Korekcja i separacja. Vademecum profesjonalisty. Helion, Gliwice 2003 11. Miller D.: CorelDRAW 9. Zaawansowane techniki. Biblia. Helion, Gliwice 2001 12. Oberlan A
.: Fotografia cyfrowa. Helion. Gliwice 2002. 
wiczenia praktyczne. Helion, Gliwice 2002 13. Oberlan A
.: Photoshop 6. 
wiczenia praktyczne. Helion, Gliwice 2002 14. Og�rek B.: Corel PHOTOPAINT 10. 
wiczenia praktyczne. Helion. Gliwice 2002 15. Simon D.: Fotografia cyfrowa. Biblia. Helion. Gliwice 2005  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 40