1155788190

W naszym kraju - jak już podkreślaliśmy - dość wcześnie wysunięta została idea kształcenia wszystkich nauczycieli na poziomie wyższym. W praktyce jednak postulat ten przez dłuższy okres nie mógł być w całej pełni zrealizowany, głównie ze względu na rosnące zapotrzebowanie na nauczycieli. Trzeba pamiętać, że w pierwszym okresie powojennym zasadniczym czynnikiem rzutującym na organizację kształcenia nauczycieli były olbrzymie braki kadrowe w szkolnictwie, podstawowym zaś zagadnieniem — zdobywanie i uzupełnianie brakujących kwalifikacji.

Jakkolwiek w pierwszym rozdziale omówione zostało głównie kształcenie nauczycieli szkoły podstawowej, to jednak uwzględniono w nim sprawę emancypacji wychowawczyń przedszkoli, które z ubocznego toru seminariów ochroniarskich ostatecznie zdobyły pozycję nauczycielek przedszkola i prawo do wyższego wykształcenia, a także kształcenie nauczycieli zawodu w średnich szkołach, jakimi były głównie technika przemysłowo-pedagogiczne. Pierwsze poczynania reformatorskie w celu zapewnienia pełnego kształcenia podstawowego 7- a nawet 8-letniego doznały niepowodzeń z braku kwalifikowanej kadry nauczycielskiej. Zasadnicza trudność polegała na zapewnieniu odpowiedniej bazy rekrutacyjnej średnim szkołom pedagogicznym. Założenia przedwojenne, aby do liceum pedagogicznego przyjmować kandydatów po czteroletnim gimnazjum stały się nieaktualne, należało zatem stworzyć własną i szerszą podstawę rekrutacyjną w postaci klas przygotowawczych, które umożliwiłyby dopływ do tych szkół młodzieży robotniczej i chłopskiej.

W rozważaniach dotyczących funkcjonowania liceów pedagogicznych, w tym zwłaszcza struktury ich programów, doboru przedmiotów na czoło wysuwa się sprawa modelu (sylwetki) i osobowości nauczyciela szkoły podstawowej. Model nauczyciela pomyślany jako zespół pożądanych właściwości i postaw ulegał ewolucji pod wpływem rozwoju gospodarczego i społeczno-politycznego kraju. Dawny ,,globalny" nauczyciel kształcony do przekazywania uczniom we wszystkich klasach różnych treści zaczynał być wypierany przez nowy model nauczyciela specjalisty przedmiotowego. Temu celowi miały służyć wyższe kursy nauczycielskie, które dawały dodatkowe kwalifikacje w zakresie nauczania dwóch przedmiotów, dwuletnie pedagogia, a w Polsce Ludowej takie zadania miały spełniać wyższe szkoły pedagogiczne i trzyletnie wyższe szkoły nauczycielskie. W zasadzie miała się dokonać bifur-kacja kształcenia nauczycieli na uczących w klasach niższych i specjalistów przedmiotowych.

W zakresie spraw związanych z rolą i pozycją nauczyciela w procesie socjalistycznej edukacji, czyli profilowania właściwego modelu nauczyciela popełniono wiele pomyłek w czasie przesadnego optymizmu pedagogicznego. I tak rozbudowano przedmioty pedagogiczne, włączono do przedmiotów ogólnokształcących obowiązkowe nauczanie metodyk i wprowadzono specyficzny styl nauczania spedagogizowanego. Ponadto podjęto decyzję o wpro-

13