120137647

86 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

stanowią odpowiednio przeciętnie 1/2, 1/5 i 1/10 objętości dokumentu pierwotnego, pozwalają więc zaoszczędzić 1/2, 4/5 i 9/10 czasu na zapoznanie się z określoną pozycją. Najczęściej stosowane są abstrakty, jednakże i one mają złe strony: analizy dotyczące danego tematu są rozproszone w różnych czasopismach dokumentacyjnych, nadto ukazują się w różnych terminach, często z dużym opóźnieniem, zapoznawanie się z nimi pochłania mimo wszystko zbyt wiele czasu.

Wobec tego Autorzy proponują stosowanie różnych form tzw. zwięzłego piśmiennictwa (terse literatures). Jedną z najważniejszych jego postaci są zwięzłe wnioski (terse conclusions), ujmujące w jednym zazwyczaj zdaniu zasadniczą tezę utworu. Zdanie takie zawiera przeciętnie 20 wyrazów, co — wg obliczeń Autorów — stanowi 1/100 objętości dokumentu pierwotnego. Jest ono więc krótkie, zwięzłe, powinno być jasne, poprawne pod względem gramatycznym, nie może zawierać żadnych danych, dowodów, ocen krytycznych.

Innymi formami zwięzłego piśmiennictwa są: sformułowanie celów utworu (np. Zbadanie motywów palenia papierosów przez młodzież), zwięzłe wyjaśnienia (np. Postępowy ruch rakiety stanowi reakcję na wydalanie gazu z jej tylnej części), ostrzeżenia (np. Napoje alkoholowe powinny być niedostępne dla dzieci), zalecenia (np. Do notatek, opisów bibliograficznych, zapisów indeksowych należy stosować karty o wymiarach 12X7,5 cm) itd. Wszystkie one odznaczają się dużą siłą przekonywania (cogency).

Każdą pozycję zwięzłego piśmiennictwa, niezależnie od jej formy, zapisuje się na osobnej karcie, a karty szereguje się w układzie przedmiotowym, bądź systematycznym, bądź klasowym (categorising). Przydatność takiej metody wzmaga się przy stosowaniu komputerów. Materiały mogą być dostarczane użytkownikom na zasadzie selektywnej dystrybucji informacji (SDI), np. w liczbie 100 jednorazowo, z indeksem. Umożliwia to tworzenie prywatnych zbiorów, nieodzownych w pracy naukowej.

Czytanie i analizowanie zbioru pozycji zwięzłego piśmiennictwa dotyczącego określonego problemu ułatwia jego zrozumienie, zapamiętywanie i integrowanie z całością posiadanej wiedzy. Pomaga też w formułowaniu hipotez naukowych.

Na podstawie lektury zwięzłego piśmiennictwa można tworzyć różne postaci tzw. ultrazwięzłego piśmiennictwa (ultraterse literatures), które zawierają już tylko 1/1000 objętości dokumentu pierwotnego i stanowią właściwe hipotezy naukowe.

W Załączniku do omawianej pracy -podano przykład zwięzłego i ultrazwięzłego piśmiennictwa. Składa się on z 3 części: 1) zestawu 151 zwięzłych wniosków na temat „choroba wieńcowa a chrom, insulina i sacharoza [cukier trzcinowy, cukier buraczany]”, w układzie wg 4 klas; 2) 27 ultrazwięzłych wniosków, wyjaśnień, zaleceń itd. sformułowanych na podstawie lektury pierwszej części; 3) bibliografii w układzie alfabetycznym zawierającej 102 poz. i obejmującej 30-50% całości piśmiennictwa dotyczącego tego zagadnienia; każda pozycja w 2 poprzednich częściach jest zaopatrzona odpowiednim numerem tej bibliografii.

W drugiej części omawianej pracy Autorzy zajmują się jedną z właściwości przekazywanych informacji a mianowicie siłą przekonywania argumentów w nich zawartych. Analizując tę właściwość z punktu widzenia psychologii Autorzy dochodzą do wniosku, że w procesie przekonywania chodzi — przez odwoływanie się przede wszystkim do zdolności rozumowania odbiorcy — o zmianę jego nastawienia, określonego poglądu, przeświadczenia poprzez udzielenie mu odpowiedniej wiadomości (message) w dziedzinie bądź nauki, bądź społeczno-politycznej. Zmiana ta ma z kolei wpłynąć na zmianę postępowania odbiorcy. Np. zdanie: „Sacharoza jest ważną przyczyną chorób serca” ma wywołać u odbiorcy zmianę jego nastawienia do cukru poprzez powołanie się na pewne wartości (zdrowie) i — co za tym idzie — odpowiednie zmiany w postępowaniu.