76 Rzecz o ZMS - ani laurka, ani pamflet
Jerzy Morawski. Sekretarzem Komisji był Zenon Wróblewski, mający do pomocy Herberta Goldberga W jej skład wchodzili tez Helena Jaworska. Władysław Bieńkowski, Stefan Żółkiewski i ..w miarę postępów w porządkowaniu sytuacji", liderzy poszczególnych organizacji - Zofia Zakrzewska. Józef Tejchma. także ja. a po mnie Marian Renke. Nie pamiętam jednak przypadku, w którym zebrano by wszystkich nominalnych członków Komisji dla omówienia jakichś istotnych problemów całego ruchu młodzieżowego. W tym gronie - bez mego udziału - powstała koncepcja powoływania środowiskowych organizacji, w tej liczbie i Związku Młodzieży Robotniczej. Poza segmentacją organizacyjną było to odtworzenie ZMP Jednakże sytuacji z okresu poprzedzającego ferment ideowy i polityczny odtworzyć się nie dało (...) Rodziła się organizacja o charakterze ideowo-politycznym. lewicowa, wprost deklarująca się po stronie partii, lecz z aspiracjami do samodzielności i domagająca się respektowania swej podmiotowości.
Jej istnienie i funkcjonowanie samo przez się wymagało głębszych zmian w systemie władzy i sprawowaniu przez partię kierowniczej roli w państwie W tym sensie organizacja młodzieżowa stanowiła jeden z aspektów sprawy, obejmującej funkcjonowanie Związków Zawodowych. Rad Robotniczych i ich kompetencji. Sejmu i samorządności terytorialnej, zagwarantowania realnej nadrzędności - także wewnątrz partii -wybieralnych władz wobec ich aparatu wykonawczego, czy w innym zakresie, zasad funkcjonowania cenzury prewencyjnej. Wyłączenie tych kwestii z procesu demokratyzacji siłą rzeczy minimalizowało szanse takiej organizacji lewicy młodzieżowej... Sprawę połączenia ZMW i „Wici" rozstrzygnięto poprzez porozumienie władz partii i ZSL, zaś eliminację ZMD poprzez administracyjną odmowę jego rejestracji, co nastąpiło w uzgodnieniu z władzami Stronnictwa Demokratycznego. Stawaliśmy wobec faktów dokonanych
• To jest wiadome dzisiaj. A wtedy?
- A wtedy Sekretariat Krajowego Ośrodka RZM stał pod zarzutem... oportunizmu z powodu wycofania się z organizowania RZM w środowisku wiejskim, był tez adresatem wyrzutów, że nie stanął w obronie prawa do istnienia ZMD. mimo deklaracji przyjętej na Naradzie Grup Rewolucyjnych Występując w tych sprawach na plenarnym zebraniu Krajowego Ośrodka w dniu 22 grudnia 1956. Stefan Bratkowski ocenił, że Sekretariat orientuje się „na górę", zaś odnosząc się o wyników Narady Grup Rewolucyjnych w Sali Kongresowej stwierdził popełniony tam grzech pierworodny: „B/ąd -pierwszy krok był przeciw anarchizmowi!"