2906543078

12 — Lingwistyka — Konspekt L/2014 (50)

użyciajęzyka”¹*. Na wyższym poziomie opanowania języka niezbędna jest tzw. interkulturowa kompetencja negocjacyjna, zakładająca „dobrą znąjomość obcej kultury i bezrefleksyjne użycie języka obcego zbliżone do poziomu języka ojczystego”⁴. Taka kompetencja umożliwia w pełni efektywną komunikację językową.

Należy zauważyć, że w bezpośredniej, naturalnej komunikacji między ludźmi wypowiedzi słowne nie występują samodzielnie, towarzyszą im bowiem (bądź też je częściowo zastępują) środki niewerhalne, tj. zachowania kinetyczne. Pełnowartościowe uczestnictwo w komunikacji mow-nej określonej wspólnoty językowej, terytorialnej i kulturowej zależy zatem od umiejętności posługiwania się zarówno systemem danego języka, jak i zespołem przyjętych przez tę wspólnotę środków niewerbalnych. Oznacza to, że komunikacji językowej nieodłącznie towarzyszą zachowania niewerbalne, które pomagąją zrozumieć i odpowiednio zinterpretować wypowiedź ustną. Badania naukowe wykazały, iż za pośrednictwem wypowiedzi słownych człowiek przekazuje nie więcej niż 35% informacji. Pozostała część przekazu jest realizowana za pośrednictwem komunikacji niewerbalnej: gestów, mimiki, póz, sposobu ubierania się itp. Skuteczność kontaktów międzyludzkich w dużej mierze zależy także od umiejętności poprawnego interpretowania informacji wizualnej, za pośrednictwem środkow niewerbalnych uczestnik aktu komunikacyjnego otrzymuje bowiem liczne informacje o stanie emocjonalnym rozmówcy: o jego nastroju, emocjach, nastawieniu, oczekiwaniach, zamiarach, temperamencie. Zachowania kinetyczne świadczą o wzajemnym stosunku do siebie rozmówców, ich zależności, stopniu zażyłości itp.⁵

Komunikacja niewerbalna ma dwoistą naturę, ponieważ łączy w sobie znaki uniwersalne,

W. Pfeiffer, Nauka języków obcych. Od praktyki do praktyki, Poznań 2001, s. 149.

⁴    Tamże, s. 149.

⁵    Zob. T. T. rpymcBHiiKaH, B. /I. Ilon kor. A. II. (*<moxmi. Ocmwhi Mc.mKy.ihmypnou KOMuyuuKaium. YucfmuK diH tiyjo<i_% pe;i. A 1! Caaoxmi. Mockru 2003, s. 109-171.

zrozumiałe dla wszystkich narodowości, oraz znaki specyficzne, przyjęte tylko w ściśle określonej wspólnocie.

Największe zróżnicowanie środków niewerbalnych można zaobserwować w obrębie kultur całkowicie odmiennych cywilizacyjnie, odległych geograficznie, nieposiadających punktów stycznych w historii, gospodarce ani w stosunkach społecznych. Wspólnoty o podobnych tradycjach posiadają wiele specyficznych dla własnej kultury sygnałów kinetycznych.

Brak znajomości środków niewerbalnych, charakterystycznych dla obcej wspólnoty języ-kowo-terytorialno-kulturowej, ujawnia się dopiero podczas bezpośrednich kontaktów z jej przedstawicielami. Okazuje się wówczas, że osoby uzdolnione językowo i niemąjące żadnych problemów z nauką języka obcego nie rozumieją niektórych przekazywanych im informacji, mimo że znają wszystkie środki słowne. Nieznajomość środków niewerbalnych często zakłóca komunikację, prowadzi do sytuacji konfliktowych i wywołuje tzw. szok kulturowy. Dzieje się tak dlatego, że wiedza pozajęzykowa reprezentantów obcych kultur nie jest jednakowa. Łączy ich tylko znajomość tego samego języka, różnią się oni natomiast sposobami widzenia świata.

Duże nieporozumienia w komunikacji międzykulturowej najczęściej wynikają z nieznajomości niektórych gestów. Na przykład Rosjanie, witając kogoś znajomego z pewnej odległości, machają ręką w prawo i w lewo. Tymczasem w Ameryce Północnej taki gest oznacza pożegnanie, a w Afryce takim gestem zatrzymuje się samochód lub przywołuje kogoś do siebie. Amerykański gest „OK” w Ameryce Łacińskiej jest traktowany jako bardzo nieprzyzwoity**. W kulturze rosyjskiej podniesiony do góry kciuk oznacza aprobatę, zadowolenie, zachwyt. Mieszkańcy niektórych krajów Europy posługują się tym gestem, by zatrzymać jadący samochód.

Charakterystyczną cechą Rosjan są ruchy wyciągniętej ręki z otwartą dłonią. Nierzadko Rosjanie podczas rozmowy dotykają ręki lub ramienia swojego wspólrozmówcy. Ich gesty są

^b Tamże, s. 176-177.