2906543080

Konspekt 1/2014 (50) Lingwistyka — 13

zamaszyste i emocjonalne. Takie zachowanie wynika z charakteru Rosjan, którzy podczas rozmowy nie kryją swojego nastawienia emocjonalnego. Większość gestów Rosjanie wykonują, nie używając słów, przy czym gesty te są zrozumiałe, gdyż doskonale ilustrują kontekst wypowiedzi.

Interesujące wyniki badań nad zachowaniami kinetycznymi przedstawicieli różnych narodowości przedstawili wybitni rosyjscy kulturo-lodzy J. E. Prochorow i 1. A. Stiernin. Zgodnie z ich ustaleniami Finowie wykonują jeden gest w ciągu godziny, Włosi - 80 gestów, Francuzi -120, Meksykanie - 180, a Rosjanie - 40. Można zatem stwierdzić, że Rosjanie gestykulują w miarę umiarkowanie, aczkolwiek ich gesty są bardzo emocjonalne¹.

W rosyjskiej kulturze istnieją niewerbalne sygnały charakterystyczne wyłącznie dla mentalności Rosjan. Na przykład podniesiony do góry wskazujący palec oznacza, że rozmowa dotyczy władzy, zwierzchnika; skrzyżowanie palców obu rąk w kształcie kraty to symbol więzienia; trzymanie się za gardło - symbol niewoli; wykonanie dłońmi gestu symbolizującego wahające się szale wagi (jedna dłoń w górze, druga w dole) oznacza, że wszystko było na granicy; nieoczekiwane oklaski podczas wystąpienia są sygnałem dla mówiącego, że należy zakończyć wypowiedź.

Zakorzenione w tradycji danego narodu gesty rzadko ulegają modyfikacji. Niemniej w rosyjskiej komunikacji niewerbalnej można dostrzec upływy zachodnioeuropejskie. Na przykład uderzenie otwartą dłonią w dłoń współrozmówcy oznacza: „Jesteśmy bohaterami”, „Jesteśmy zwycięzcami”; znak „V” wykonany przy użyciu palca wskazującego i środkowego oznacza „zwycięstwo”².

W komunikacji międzykulturowej bardzo ważną rolę odgrywa mimika, dzięki której mówiący otrzymuje informację dotyczącą reakcji współrozmówcy na swoją wypowiedź. Badania naukowców wykazują, że za pośrednictwem mimiki człowiek może przekazać ponad 20 tys. znaczeń⁹. W Rosji uśmiech ma znaczenie szczególne. W oficjalnych sytuacjach Rosjanie starają się być powściągliwi i nie okazywać uczuć. Zminimalizowana mimika jest w ich pojęciu objawem dobrego wychowania. Uśmiech w kulturze rosyjskiej odgiywa całkiem inną rolę niż w krąjach zachodnioeuropejskich. Nie ma nic wspólnego z okazywaniem grzeczności, z tego też powodu przy powitaniu i pożegnaniu czy też w czasie oficjalnej rozmowy grzecznościowej Rosjanie nie uśmiechają się i zachowują pełną powagę. Dla Rosjanina uśmiech to znak osobistego stosunku do rozmówcy, dlatego Rosjanin uśmiecha się wyłącznie w trakcie nieoficjalnych kontaktów z osobami bliskimi lub zaprzyjaźnionymi. Uśmiech, zgodnie z tradycją rosyjską, powinien być uzasadniony, Ij. adekwatny do sytuacji, w jakiej toczy się rozmowa pomiędzy dobrze znającymi się, spokrewnionymi lub zaprzyjaźnionymi rozmówcami. I. A. Stiernin pisze, iż w jednym z banków w Nowym Jorku widnieje ogłoszenie: „Jeśli nasz pracownik nie uśmiechnie się do Pani/Pana w ciągu trzech pierwszych sekund - to proszę poinformować

0    tym odźwiernego. On za taką zniewagę wypłaci Pani/Panu jednego dolara”¹⁰. W Rosji taka informacja zostałaby potraktowana oczywiście jako żart. Należy wyjaśnić, że brak uśmiechu w rosyjskiej tradycji nie jest objawem mrocznego charakteru narodu rosyjskiego. Ta cecha jest przypisywana Niemcom. Rosjan natomiast powszechnie postrzega się jako osoby szczere

1    otwarte. Szczególnie w kontaktach z bliskimi Rosjanie okazują radość, rozbawienie, humor, szczerość, przyjaźń i oddanie.

Istotne znaczenie w komunikacji niewerbalnej odgrywa spojrzenie. Na przykład w Kambodży natknąć się na wzrok innej osoby oznacza zniewagę i brutalne naruszenie czyjejś prywatności. W innych kulturach spojrzenie prosto w oczy jest objawem zainteresowania, otwartości, uwagi i szacunku dla rozmówcy.

⁹ Tamże, s. 178. ^!0 Tamże, s. 148.

1

   Zob. K). E. ripoxopoB. H A. Cicpium. Pycc-kuc. KoMMynumimmuihie noscdcuuc, Mockb;i 2006, s. 162.

2

   Tamże, s. 164.