2906543182

Malarstwo

Konspekt 1/2014 (50)

Święty Nil Sorski (1433-1508)

Pierwszy z wymienionych artystów pochodził z Cesarstwa Bizantyjskiego i na ziemiach moskiewskich pojawił się jeszcze przed rokiem 1380®. Razem z Rublowem pracował nad malowidłami, które miały się znaleźć w ikonostasie soboru Zwiastowania na Kremlu w Moskwie⁷. Niezwykły styl Teofanesa mógł pochodzić stąd, że artysta ten miał kontakt z różnymi środowiskami i kulturami ówczesnej Europy. Wiadomo, że w Konstantynopolu przebywał w Galacie, dzielnicy administrowanej przez Genueńczyków, gdzie poznał elementy charakterystyczne dla sztuki łacińskiej. Źródło z 1415 r. zawiera informację, że nim Teofanes przybył do Nowogrodu, przebywał również w Chalcedonie i Kaffie¹. Ciekawą teorię wysunął badacz Wojsław Mole. W swojej pracy Sztuka rosyjska do 1914 stwierdził on, że Teofanesa skłoniła do podróżowania chęć rozwinięcia własnego stylu artystycznego, co nie było możliwe w Konstantynopolu².

49

Niezwykle charakterystyczna dla Teofana była malarska prezentacja boskości wyrażanej przez dominację dwóch kolorów, którymi starał się oddać boską naturę: ochry, która miała symbolizować ziemię, oraz b i e 1 i, oznaczającej nadnaturalny płomień³. Dzieła Teofana cechuje bardzo wyrazisty styl kreślenia linii, zaś postacie przedstawione na jego ikonach są dynamiczne i emanuje od nich wewnętrzne światło, tak ważne w ideologii pałam izmu¹¹. Sztukę tego artysty charakteryzuje stosowanie wyrazistego kontrastu barw pomiędzy postaciami a tłem oraz stworzenie wrażenia „zbiorowej modlitwy” uczestników przedstawionej sceny¹².

Drugim bardzo ważnym artystą, który wyrażał w swojej twórczości wątki pałamistyczne, był Andriej Rublow. Życiorys jednego z najwybitniejszych malarzy ikon owiany jest tajemni cą. Wiadomo tylko, że żył w latach 1 MO-1427, z czego większość czasu spędził w monastyrze spasko-andronikowskim w Moskwie. Tajniki warsztatu malowania ikon poznał albo w Bizan-

¹⁰    J. Sprulta, dz. cyt., s. 174.

¹¹    K. Onasch, A. Schnieper, dz. cyt., s. 84.

¹²    W. Mole, dz. cyt., s. 144.

Teofan Grek (1340—1410), Ya wnuc hotWpotkiiiM, 1392 r., (Wikipedia Commons)

1

K. Onasch, A. Schnieper, dz. cyt., s. 84.

⁷    Tamże, s. 84.

⁸    J. Tofiluk, Bizantyjski kanon ikonograficzny, „El-pis” 2011, z. 23-24, s. 30.

2

   W. Mole, Sztuka rosyjska do 1914, Wrocław-Kra

3

ków 1955, s. 138.