10 RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO
www.gazetapodatkowa.pl
Częściowa likwidacja środka trwałego
W praktyce zdarzają się sytuacje, kiedy dochodzi do częściowej likwidacji środka trwa- 5. Nowa wartość początkowa środka trwałego, stanowiąca podstawę dokonywania
łego. Chociaż przepisy ustawy o rachunkowości nie przewidują możliwości dokonywania dalszych odpisów amortyzacyjnych od listopada 2008 r. wyniesie: (120.000 zł  30.000 zł)
częściowej likwidacji środków trwałych, to nie ulega wątpliwości, że skutki takiej likwidacji = 90.000 zł; roczny odpis amortyzacyjny wyniesie: 4.500 zł (90.000 zł � 5%), a miesięczny
należy ująć w księgach rachunkowych. 375 zł (4.500 zł : 12 miesięcy).
Kiedy nie należy dokonywać częściowej likwidacji?
Dekretacja
Nie należy dokonywać częściowej likwidacji środka trwałego, jeżeli nastąpiło fizyczne 1. LT  częściowa likwidacja prawa użytkowania wieczystego gruntu w związku ze
zużycie jego niektórych części składowych lub peryferyjnych. Dotyczyć to może np. wy- sprzedażą części tego środka trwałego:
miany zużytej części maszyny produkcyjnej, silnika w samochodzie, monitora czy drukarki a) zmniejszenie wartości początkowej o odpisy amortyzacyjne dotychczas dokonane
wchodzących w skład zestawu komputerowego na takie samo lub o zbliżonych parametrach od likwidowanej części prawa użytkowania wieczystego gruntu: 4.500 zł
technicznych urządzenie. W tych sytuacjach poniesione wydatki zalicza się bezpośrednio  Wn konto 07-1  Odpisy umorzeniowe środków trwałych ,
do kosztów działalności operacyjnej i ujmuje w księgach rachunkowych zapisem:  Ma konto 01  Środki trwałe ,
 Wn konto 40  Koszty według rodzajów lub konto zespołu 5, b) zmniejszenie wartości początkowej o wartość netto likwidowanej części prawa
 Ma konto 30  Rozliczenie zakupu . użytkowania wieczystego gruntu: 25.500 zł
W sytuacji gdy wymiana elementu składowego stanowi ulepszenie istniejącego środka trwa-  Wn konto 76-1  Pozostałe koszty operacyjne ,
łego, poniesione nakłady wstępnie ujmuje się na koncie 08  Środki trwałe w budowie , zapisem:  Ma konto 01  Środki trwałe .
 Wn konto 08  Środki trwałe w budowie , 2. PK  nowy miesięczny odpis amortyzacyjny prawa wieczystego użytkowania gruntu
 Ma konto 30  Rozliczenie zakupu . za listopad i miesiące następne: 375 zł
Po zakończeniu prac związanych z ulepszeniem ogół kosztów ujętych na koncie 08 prze-  Wn konto 40  Koszty według rodzajów (w analityce: Amortyzacja),
księgowuje się na zwiększenie wartość początkową ulepszonego środka trwałego, zapisem:  Ma konto 07-1  Odpisy umorzeniowe środków trwałych .
 Wn konto 01  Środki trwałe ,
Likwidacja częściowa placu w związku z budową budynku
 Ma konto 08  Środki trwałe w budowie .
W przypadku częściowej likwidacji placu ujętego w ewidencji środków trwałych w gru-
Kiedy zatem ma miejsce częściowa likwidacja środka trwałego?
pie 2 KŚT  Budowle w związku z budową na jego terenie nowego budynku ustaloną nie-
Odpowiadając na to pytanie należy wskazać, że z częściową likwidacją środka trwałego umorzoną wartość początkową likwidowanego obiektu, a także ewentualne koszty związane
będziemy mieli do czynienia w takich przypadkach, gdy od istniejącego środka trwałego z rozbiórką placu będą księgowane w korespondencji z kontem 08  Środki trwałe w budo-
następuje trwałe odłączenie pewnej jego części składowej, a pomimo tego nadal może być wie . Wartość odzysków  zarówno przyjętych do magazynu jednostki, jak i sprzedanych
on wykorzystywany w prowadzonej działalności. Częściową likwidację środka trwałego z pominięciem magazynu  zmniejszy koszty wytworzenia nowego środka trwałego.
spowoduje np. sprzedaż części nieruchomości, tj. gruntu, prawa wieczystego użytkowania
gruntu, budynku. Innym przykładem będzie likwidacja części budowli, np. placu w związku Przykład
z budową na jego terenie nowego budynku lub rozbudową istniejącego budynku. Założenia
Należy tutaj wskazać, że koszt wytworzenia środków trwałych w budowie obejmuje 1. Jednostka rozpoczęła we wrześniu 2008 r. budowę zakładu produkcyjnego na terenie
ogół ich kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy, montażu, przystoso- stanowiącym jej własność.
wania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania (art. 28 ust. 8 ustawy 2. W związku z budową jednostka podjęła decyzję o likwidacji 50% placu wyłożonego
o rachunkowości  Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.). Do kosztów budowy środków kostką brukową, który stanowi odrębny środek trwały zakwalifikowany do 2 grupy
trwałych zalicza się m.in. koszty przygotowania terenu pod budowę, w tym koszty likwi- KŚT.
dacji zbędnych nieruchomości niegruntowych istniejących na tym terenie (koszty rozbiórki 3. Z ewidencji środków trwałych wynikają następujące dane:
budynków i budowli, wywozu gruzu). Koszty budowy środków trwałych zmniejsza się a) wartość początkowa placu wynosi: 20.000 zł,
natomiast o wartość odzyskanych materiałów (odpadów). Odzyski pochodzące z likwi- b) dotychczasowe umorzenie: 10.000 zł,
dowanych w związku z budową obiektów, jako przychody zmniejszające bezpośrednio c) wartość netto: 10.000 zł.
koszty likwidacji środka trwałego, zmniejszają wartość wytworzonego środka trwałego 4. Plac jest amortyzowany według rocznej stawki wynoszącej 4,5%.
(koszt wytworzenia). 5. Z dokumentu LT sporządzonego we wrześniu 2008 r. na okoliczność częściowej
likwidacji środka trwałego wynikają następujące dane:
Ujęcie częściowej likwidacji w księgach
a) wartość początkowa likwidowanej części placu:
W celu ujęcia skutków częściowej likwidacji środka trwałego w księgach rachunkowych 20.000 zł � 50% = 10.000 zł,
należy przede wszystkim określić wartość netto likwidowanej części. W tym celu należy osza- b) dotychczasowe umorzenie w części dotyczącej likwidowanego środka trwałego:
cować, jaką część wartości początkowej i dotychczasowego umorzenia całego środka trwałego 10.000 zł � 50% = 5.000 zł,
stanowi likwidowana część. Ustaloną wartość netto likwidowanej części środka trwałego (tj. c) wartość netto likwidowanej części placu:
wartość początkową pomniejszoną o dokonane odpisy amortyzacyjne) należy ująć: (10.000 zł  5.000 zł) = 5.000 zł.
 na koncie 76-1  Pozostałe koszty operacyjne  w przypadku sprzedaży części nierucho- 6. Jednostka zleciła rozbiórkę placu firmie zewnętrznej, od której następnie otrzymała
mości, fakturę VAT dokumentującą wykonanie powyższej usługi na kwotę netto: 4.000 zł.
 na koncie 08  Środki trwałe w budowie  gdy likwidacja następuje w związku 7. Gruz powstały w wyniku rozbiórki placu został sprzedany (bez przyjmowania na
z budową nowego budynku lub rozbudową istniejącego budynku. magazyn) za kwotę netto: 1.000 zł.
Należy wskazać, że zakończenie amortyzacji środka trwałego następuje nie póz
niej niż 8. Nowa wartość początkowa placu, stanowiąca podstawę dokonywania dalszych odpi-
z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością sów amortyzacyjnych, począwszy od paz
dziernika 2008 r., wyniesie:
początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia (20.000 zł  10.000 zł) = 10.000 zł; roczny odpis amortyzacyjny wyniesie: 450 zł
jego niedoboru. Wynika to z art. 32 ust. 1 ustawy o rachunkowości. (10.000 zł � 4,5%), a miesięczny 37,50 zł (450 zł : 12 miesięcy).
Jeżeli w momencie dokonania częściowej likwidacji środki trwałe nie zostały w pełni
zamortyzowane, podstawą dalszych odpisów amortyzacyjnych będzie nowa wartość po- Dekretacja
czątkowa, tj. pomniejszona o wartość netto przypadającą na zlikwidowaną część środka 1. LT  częściowa likwidacja placu w związku z budową na jego części nowego środka trwa-
trwałego. Przy czym odpisów dokonuje się przy zastosowaniu stawki i metody amortyzacji łego:
ustalonej na dzień przyjęcia środka trwałego do używania. a) zmniejszenie wartości początkowej o dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne
Warto dodać, że przeprowadzona częściowa likwidacja środka trwałego wymagać bę- od likwidowanej części placu 5.000 zł
dzie dokonania aktualizacji danych w ewidencji środków trwałych (tj. przede wszystkim  Wn konto 07-1  Odpisy umorzeniowe środków trwałych ,
w karcie szczegółowej obiektu).  Ma konto 01  Środki trwałe ,
Ewidencja operacji dotyczących częściowej likwidacji środków trwałych zostanie przed- b) zmniejszenie wartości początkowej o wartość netto likwidowanej części
stawiona na przykładzie sprzedaży części prawa wieczystego użytkowania gruntu oraz placu 5.000 zł
likwidacji części placu w związku z budową na nim nowego obiektu (budynku).  Wn konto 08  Środki trwałe w budowie ,
 Ma konto 01  Środki trwałe .
Sprzedaż części prawa wieczystego użytkowania gruntu
2. Faktura VAT  dokumentująca usługi związane z rozbiórką placu:
Wartość początkową i umorzenie likwidowanej na skutek sprzedaży części prawa użyt- a) kwota netto faktury 4.000 zł
kowania wieczystego gruntu można ustalić w takiej proporcji do wartości początkowej  Wn konto 30  Rozliczenie zakupu ,
i umorzenia całego prawa użytkowania wieczystego gruntu, w jakiej pozostaje powierzchnia b) podatek naliczony VAT 880 zł
sprzedanej części gruntu do całej jego powierzchni.  Wn konto 22-2  VAT naliczony i jego rozliczenie ,
c) wartość brutto usługi 4.880 zł
Przykład  Ma konto 24  Pozostałe rozrachunki
Założenia (w analityce: Konto imienne kontrahenta).
1. Jednostka posiada w ewidencji księgowej prawo użytkowania wieczystego gruntu 3. Zarachowanie kosztów rozbiórki placu na zwiększenie wartości początkowej budo-
o powierzchni 20.000 m2, którego wartość początkowa wynosi 120.000 zł, a dotychczasowe wanego środka trwałego: 4.000 zł
umorzenie: 18.000 zł.  Wn konto 08  Środki trwałe w budowie ,
2. W dniu przyjęcia środka trwałego do używania jednostka ustaliła, że:  Ma konto 30  Rozliczenie zakupu .
a) okres amortyzacji prawa wieczystego gruntu wyniesie: 20 lat, 4. Faktura VAT za sprzedaż gruzu:
b) roczna stawka amortyzacji wyniesie: 5%. a) wartość brutto 1.220 zł
3. W paz
dzierniku w 2008 r. jednostka sprzedała prawo użytkowania wieczystego gruntu  Wn konto 24  Pozostałe rozrachunki
o powierzchni 5.000 m2. (w analityce: Konto imienne kontrahenta),
4. Ustalenie wartości netto sprzedanej części prawa wieczystego użytkowania gruntu: b) podatek VAT należny 220 zł
a) ustalenie wartości początkowej prawa użytkowania wieczystego gruntu o powierzchni  Ma konto 22-1  Rozrachunki z tytułu VAT należnego
5.000 m2: [(120.000 zł � 5.000 m2) : 20.000 m2] = 30.000 zł, c) wartość netto 1.000 zł
b) ustalenie dotychczasowego umorzenia prawa użytkowania wieczystego gruntu o po-  Ma konto 08  Środki trwałe w budowie .
wierzchni 5.000 m2: 5. PK  nowy miesięczny odpis amortyzacyjny placu za paz
dziernik 2008 r. i miesiące
[(18.000 zł � 5.000 m2) : 20.000 m2] = 4.500 zł, następne: 37,50 zł
c) wartość netto prawa użytkowania wieczystego gruntu o powierzchni 5.000 m2:  Wn konto 40  Koszty według rodzajów (w analityce: Amortyzacja),
(30.000 zł  4.500 zł) = 25.500 zł.  Ma konto 07-1  Odpisy umorzeniowe środków trwałych .
Ewa Gruchot
Gazeta Podatkowa nr 86 " 27.10.2008 r.