3014255613

PRZEGLĄD BIBLIOTECZNY 1996 1 PL ISSN 0033-202X

ZBIGNIEW NOWAK

BIBLIOTHECA SENATUS GEDANENSIS

1596-1996

Początki Biblioteki Gdańskiej. Jej kolejne siedziby. Źródła utrzymania. Zbiory Biblioteki.

Publikowane katalogi. Wybitni bibliotekarze.

WPROWADZENIE

W 1996 r. mija 400 lat od utworzenia Biblioteki Gdańskiej i rozpoczęcia przez nią nieustannej służby oświacie, kulturze i nauce. Jest to niezwykły i nader rzadki jubileusz w dziejach naszych bibliotek. Historia Polski, obfitująca w liczne, dramatyczne zmagania i spięcia, najazdy i podboje, zniszczenia i grabieże, okresy niewoli i okupacji, nie sprzyjała powstawaniu, rozwojowi i trwaniu instytucji kultury i nauki. Dziś możemy tylko wspominać bibliotekę Zygmunta Augusta, Bibliotekę Rzeczypospolitej Załuskich zwaną, księgozbiory magnackie i dworskie na kresach wschodnich, stare libraria klasztorne i kościelne. Były one wielokrotnie grabione, niszczone i wywożone, stając się często ozdobą obcych bibliotek. W kraju biblioteki historyczne są obecnie rzadkością. W tej sytuacji jubileusz 400-lecia Biblioteki Gdańskiej urasta do rangi wydarzenia kulturalnego, które zasługuje na uwagę i godne uczczenie.

Tego rodzaju rocznice skłaniają do przypomnienia dziejów jubilata. W przypadku Biblioteki Gdańskiej nie jest to zadanie łatwe. Jak bowiem opisać sędziwą książnicę, o odległej i bogatej przeszłości, wciąż żywą, stale tworzoną poprzez narastanie zbiorów i nieustannie odnawianą poprzez zmieniające się pokolenia bibliotekarzy oraz czytelników? Wielu historyków bibliotek stawało przed takim problemem, szukało metod i sporządzało recepty, ale dotąd nikt nie przedstawił rozwiązania uniwersalnego. Jednym z nich był Joachim Lelewel, który w swoich Bibliograficznych księgach wymienił, co należy uczynić, „żeby stan (...) biblioteki jakiej wyłuszczyć”: dać wiadomość historyczną o początkach, o budowie i lokalu, o funduszach na jej utrzymanie, o organizacji, o zbiorach, o katalogach i o pracownikach Jednocześnie przestrzegał Lelewel przed zbyt pochopnym podejmowaniem takiego zadania, bo „toń jest wielka i ciężka przeprawa”^{1 2}. W taką właśnie drogę decydujemy się wybrać, korzystając z recepty Lelewela i pomni jego przestróg.

J. Lelewel: Bibliograficznych ksiąg dwoje. T. 2. Wilno 1826 s. 339-340.

Tamże, s. 246.