3220342512

POLSKI WĄTEK W ŻYCIU I SPRAWIE GALILEUSZA... 11

czywają zaś pod kopułą, której podstawa posiada formę nie koła, lecz zbliżoną do elipsy²³.

Zwieńczenia kopułowe budowli sepulkralnych i sakralnych od pradawnych czasów związane są z symboliką kosmiczną — od tzw. grobowca Agamemnona w Mykenach poczynając, poprzez rzymski Panteon, świątynię Hagia Sophia w Konstantynopolu, po cerkwie na chrześcijańskim Wschodzie i kościoły Zachodu. W rodzinnej Pizie Galileusza romańską katedrę zdobiła rzadka w średniowieczu kopuła, zaś tak dobrze mu znane świątynie, jak bazylika św. Marka w Wenecji i św. Antoniego w Padwie — kopuły bizantynizujące. Wspaniałe twory renesansu — kopuły Santa Maria del Fiore Filippa Brunelle-schiego i watykańską Michała Anioła znał z Florencji i Rzymu. Są to wszystko hemisfery, czasem w przekroju nieco spłaszczone, bądź lekko zaostrzone, ukształtowane jednak zawsze na podstawie koła. Do wybitnych realizacji renesansowych należy także i kasetonowa, „wirująca” kopuła krakowskiej kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu²⁴. Pod koniec XVI w., a zwłaszcza w konstrukcjach kopułowych epoki baroku obok umiarowego koła zaczęły się natomiast pojawiać plany eliptyczne i owalne²⁵. Reprezentują one formy dynamiczne, jakby koła zdeformowanego, zgniecionego. Na ten sam czas przypadają zaś w astronomii odkrycia Keplera.

Problemem intrygującym zawsze badaczy myśli Galileusza jest fakt, że nie przejął on nowego ustalenia Keplera, modyfikującego Kopernikowski kołowy system heliocentryczny na rzecz ruchu planet po elipsach. Jest prawdopodobne, że w tym wypadku przesłanki estetyczne, związane z doskonałością formy koła, zaważyły na jego poglądach naukowych²⁶. Przedwcześnie zmarły dawny uczeń padewski

²³M. Karpowicz, Matteo Castello architekt wczesnego baroku, Warszawa 1994, s. 67-70, il. 68, 70-73.

²⁴L. Kalinowski, Treści artystyczne i ideowe kaplicy Zygmuntowskiej, „Studia do Dziejów Wawelu” II, Kraków 1960, s. 1-129; K. Targosz, Kaplica Zygmuntowska jako neoplatoński model świata, „Biuletyn Historii Sztuki” XLVII, 1986, s. 131-164.

²⁵R. Wittkower, Art and Architecture in Italy 1600 to 1750, London 1958, s. 119-120.

²⁶E. Panofsky, op.cit., s. 20, 24-29.