4442198964

,,psychologii”, to zaś, że procesy tc układają się w psychologiczne fakty nerwowego odzwierciedlania i tworzą „fizyczną podstawę” świadomości, nie kwalifikuje jej jeszcze do miana „psychologii”.

Drugą sytuację, w której fizjolog opiera się na wynikach badań psychologicznych, stanowi dziedzina przystosowania do otoczenia. Rozpatrywanie procesów nerwowych jako mechanizmu przystosowania polega przede wszystkim na ujmowaniu ich w relacji do otoczenia, i dlatego pojęcia psychologiczne narzucają się wtedy same, bo tylko one pozwalają w pełni zrozumieć mechanizmy nerwowe jako regulację zachowania się organizmu w środowisku, kierowania się cechami przedmiotów, ważnymi dla zachowania wewnętrznej równowagi osobnika. Tym też tłumaczy się stałe stosowanie przez Pawiowa takich funkcjonalnych, tj. w istocie psychologicznych pojęć jak „analiza”, „synteza”, „odtwarzanie bodźców”, „abstrakcja” itd. Chociaż Pawłów sam uważał swoje badania za czysto fizjologiczne, analiza pojęć, którymi posługiwał się, wskazuje, że w istocie typowe dla niego było rozpatrywanie zachowania się w dwóch płaszczyznach, psychologicznej i fizjologicznej, ustawionych w szerokiej, biologicznej ramie przystosowania do otoczenia. Z psychologicznego punktu widzenia odruchowa czynność mózgu przedstawia się jako czynność sygnalizacyjna, polegająca na analityczno-syntetycznym odzwierciedlaniu przez korę warunkowych sygnałów różnych czynników, ważnych samych przez się dla utrzymania wewnętrznej równowagi organizmu, z fizjologicznego zaś — jako „gra” procesów pobudzenia i hamowania, rządzona określonymi prawami fizjologii wyższej czynności nerwowej. Pawłowizm jest więc czymś więcej niż tylko „prawdziwą fizjologią mózgu”: stanowi on próbę stworzenia przyrodniczej teorii przystosowania, łączącej syntetycznie podejścia typowe dla psychologii i fizjologii, a przewidującej jeszcze udział dalszych nauk, tj. biochemii i biofizyki.

Poza tymi dwoma działami zagadnień, przy których rozwiązywaniu fizjolog korzysta z pojęć psychologicznych, istnieje jednak bardzo wiele tematów, także z zakresu wyższej czynności nerwowej, nie wymagających nawiązywania do psychologii, jak np. zagadnienie chronaksji, problem szybkości przewodzenia w różnych włóknach

228