5032124521

Kognitywistyka. Studia w Instytucie Psychologii UAM

Nazwa przedmiotu: Metodologia badań psychologicznych z elementami statystyki (wykład) Autor programu: prof. dr hab. Jerzy Brzeziński

Założenia i cele:

Podstawowym celem tych zajęć jest bierne i czynne przygotowanie studenta nie tylko do czytania ze zrozumieniem współczesnych testów naukowych, referujących wyniki badań empirycznych z zakresu szeroko pojmowanych nauk społecznych (w tym i kognitywistyki), ale też opanowanie podstaw planowania badań empirycznych opracowywania statystycznego ich wyników.

Treści programowe:

•    Poznanie naukowe w psychologii na tle poznania naukowego po prostu (O czym traktuje metodologia? Wiedza naukowa (racjonalna) — dwie zasady racjonalności. Natura badania naukowego. Schemat poznania naukowego

—    indukcjonistyczny versus hipotetystyczny. Wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania poznania naukowego w psychologii. Badanie naukowe w psychologii jako proces i jako wytwór.); • Zmienna, zmienność, wariancja jako miara zmienności, istotność, manipulacja, kontrola, operacjonalizacja (Pojęcie zmiennej — zmienne zależne (Y) i niezależne (X). Zmienność — wariancja jako miara zmienności wyników. Rozbicie wariancji całkowitej na dwie składowe: wariancję miedzygrupową i wewnątrzgrupową. Wariancja wewnątrzgrupową jako miara precyzji badania empirycznego. Istotność — statystyczny sens istotności. Pojęcie istotności — zmienne istotne dla Y i zmienne nieistotne dla Y. Klasyfikacja zmiennych istotnych dla Y. Pojęcie manipulacji — zmienne klasyfikacyjne i manipulacyjne. Zasada randomizacji. Kontrola — zmienne kontrolowane i nie kontrolowane. Operacjonalizacja.);

•    Problemy — hipotezy (Problem jako pytanie rozstrzygnięcia i pytanie dopełnienia. Cechy dobrze sformułowanego problemu. Klasyfikacja problemów: dotyczące wartości zmiennych, dotyczące zależności między zmiennymi: istotnościowe, odnoszące się do kształtu zależności. Cechy dobrze sformułowanej hipotezy. Klasyfikacja hipotez: dotyczące wartości zmiennych, dotyczące zależności między zmiennymi: istotnościowe, odnoszące się do kształtu zależności. Przykłady.); • Modele badań empirycznych — model eksperymentalny: podstawy (Model eksperymentalny i guosf-eksperymentalny. Pojęcie planu eksperymentalnego i guosf-eksperymentalnego. Manipulowanie zmiennymi niezależnymi w modelu E. Dwie metody kontroli zmiennych niezależnych-ubocznych. Odmiany „0-1" planów eksperymentalnych i goosf-eksperymentalnych. Ograniczenia planów „0-1".); • Modele badań empirycznych — model eksperymentalny: trafność planu eksperymentalnego i czynniki ją zakłócające (Rola instrukcji maskujących cel eksperymentu („decepcja”). Realizm życiowy i realizm psychologiczny. Trafność wewnętrzna i zewnętrzna planu eksperymentalnego. Czynniki zakłócające trafność planu eksperymentalnego — sposoby eliminowania i minimalizowania ich wpływów. Statystyczny kontekst trafności. Odniesienia do teorii. Plany eksperymentalne a stosowanie testów istotności różnic. Ocena istotności zmiennych w modelu E.); • Modele badań empirycznych — model eksperymentalny: odmiana wielo-jednozmiennowa (plany eksperymentalne ANOVA) (Problemy: Zapis wyników. Eksperyment jednoczynnikowy (A) w grupach kompletnie zrandomizowa-nych (model I). Odchylenie wyniku od średniej. Suma kwadratów odchyleń wyników od średniej (SS). Struktura pojedynczego wyniku. Pojęcie efektów głównych czynnika A (aj). Błąd eksperymentalny (£»*). Stopnie swobody (df). Średni kwadrat (MS).Hipotezy — zerowa i alternatywna. Podejmowanie decyzji odnośnie Ho — korzystanie z tablic wartości krytycznych F. Modele ANOVA — stały (model I), losowy (model II), mieszany (model III). Założenia. Konsekwencje odchyleń od założeń. Transformacja danych. Eksperyment dwuczynnikowy (AB) w grupach kompletnie zrandomizowanych (model I). Efekt interakcyjny i efekty proste. Porównania wielokrotne — test post hoc HSD Tukeya. Ocena wielkości efektu eksperymentalnego (wskaźniki: „omega-kwadrat").); • Populacja a próba (Populacja a próba. Problem generalizowalności wyników badania psychologicznego. Pojęcie reprezentatywności próby. Sposoby doboru osób badanych do próby (celowe: kwotowe, ochotnicze; losowe). Schematy losowego doboru próby. Wyznaczanie niezbędnej wielkości próby. Posługiwanie się tablicami liczb losowych

—    ćwiczenia praktyczne.); • Modele badań empirycznych — model korelacyjny: odmiana ilościowa (Model dwuzmiennowy — założenia. Model liniowy a model nieliniowy. Związek korelacyjny, a związek przyczynowy. Korelacje pozorne i metody ich rozpoznawania. Współczynniki: ryx i Ry. 123- Współczynniki determinacji: ry_X i Ry_i23- Współczynniki korelacji cząstkowej i semicząstkowej. Ustalanie porządku istotnościowego w obrębie zmiennych wprowadzonych do modelu.); • Podstawowe modele badań empirycznych — model korelacyjny: odmiana jakościowa (Kodowanie — zero-jedynkowe (ang. dummy coding), kodowanie jednej zmiennej jakościowej,