5032124525

13

Kognitywistyka. Studia w Instytucie Psychologii UAM

Nazwa przedmiotu: Psychologiczne teorie inteligencji i jej pomiaru Autor programu: prof. dr hab. Elżbieta Hornowska

Założenia i cele:

Celem zajęć jest wielopłaszczyznowe ujęcie problematyki inteligencji zarówno w aspekcie teoretycznym (prezentacja różnych koncepcji) jak i aplikacyjnym (przybliżenie różnych sposobów pomiaru inteligencji). Omówione zostanę zarówno ujęcia historyczne jak i współczesne teorie inteligencji. Przedstawione zostanę także sposoby diagnozowania możliwości intelektualnych człowieka.

Treści programowe:

•    Pojęcie inteligencji (Przeględ klasycznych teorii inteligencji (Calton, Binet, Stern, Spearman), współczesne definicje inteligencji (jako zdolności uczenia się, jako zdolności przystosowania się, jako zdolności metapo-znawczej). Różnorodność definicji inteligencji - konsekwencje praktyczne.); • Strukturalne teorie inteligencji (Podstawowe spory dotyczęce struktury inteligencji: modele czynników równorzędnych (podejście Thurstone'a i Guilforda) oraz modele czynników hierarchicznych (Burt, Vernon, Cattell, Horn, Carroll). Zdolności ogólne i zdolności specjalne. Spory wokół czynnika g. Jedna czy wiele inteligencji? Krytyka strukturalnych teorii inteligencji);

•    Rozwojowe teorie inteligencji (Teoria rozwoju inteligencji wg Piageta; model rozwojowy w teoriach czynnikowych.); • Poznawcze teorie inteligencji (Elementarne zdolności poznawcze - koncepcja Hunta; komponentowa teoria inteligencji wg. Sternberga (subteoria składników, doświadczenia i kontekstu). Zwięzek inteligencji z innymi formami funkcjonowania poznawczego (uwaga, pamięć robocza, strategie poznawcze, kontrola poznawcza).);

•    Biologiczne podstawy inteligencji (Szybkość przewodzenia nerwowego; spontaniczna czynność bioelektryczna mózgu, potencjały wywołane a inteligencja. Rola czynników genetycznych i środowiskowych w kształtowaniu różnic indywidualnych w inteligencji, Ewolucja mózgu a inteligencja.); • Geneza inteligencji (Inteligencja w rozwoju filogenetycznym (różnice międzygatunkowe) i ontogenetycznym (zmiany ilościowe, jakościowe i zmiany strukturalne), inteligencja w rozwoju kulturowym.); • Pomiar inteligencji (Pojęcie ilorazu inteligencji jako psychometrycznej miary inteligencji (koncepcje klasyczne i koncepcja dewiacyjnego II); ogólne zasady konstruowania testów; kontrowersje wokół stosowania testów inteligencji; społeczne konsekwencje testowego pomiaru inteligencji.); • Inteligencja a inne obszary różnic indywidualnych (na przykładzie stylów poznawczych) (Style poznawcze — definicja. Podstawowe style poznawcze: refleksyjność-impulsywność; abstrakcyjność-konkretność; zależność od pola-niezależność od pola. Style poznawcze a inteligencja. Style poznawcze w koncepcji Sternberga. Inteligencja a inne obszary różnic indywidualnych (temperament, osobowość).); • Rola inteligencji w życiu codziennym (Powodzenie życiowe (badania Termana), wykształcenie, uczenie się, efektywność pracy, ubóstwo i patologia życia codziennego.)

Tematy konwersatoriów • Pomiar inteligencji ogólnej (Testy rozumowania na materiale semantycznym i symbolicznym; testy uwagi, testy szybkości; chronometryczne wskaźniki inteligencji; fizjologiczne wskaźniki inteligencji.); • Pomiar inteligencji skrystalizowanej (Zdolności werbalne (testy słownikowe, testy rozumienia werbalnego, testy gramatyki i ortografii, testy płynności werbalnej), zdolności liczbowe (testy rachunkowe, testy rozumowania matematycznego), zdolności abstrakcyjno-logiczne (testy analogii, testy wnioskowania), zdolności wzrokowo-przestrzenne (testy wyobraźni), testy wiadomości zdolności społeczne.); • Pomiar zdolności społecznych i twórczych (Zdolności społeczne (percepcja społeczna, znajomość reguł społecznych, rozwięzywania problemów interpersonalnych, efektywność zachowań społecznych), zdolności twórcze (testy płynności, interpretacji, pomysłowości, restrukturalizacji, rysowania).); • Wielowymiarowe testy inteligencji (Zasady tworzenia baterii testów, zasady interpretowania danych z testów wielowymiarowych (test WAIS-R(PL) oraz Omnibus).)

Literatura:

1.    Firkowska-Mankiewicz, A. (1993) Spór o inteligencję człowieka. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN.

2.    Guilford, J. P. (1978) Natura inteligencji człowieka. Warszawa: PWN.

3.    Matczak, A. (1994) Diagnoza intelektu. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

4.    Matczak, A, (2000) Testy inteligencji i zdolności. W: J. Streiau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Podstawy psychologii (t. I. s. 448-469). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

5.    Matczak, A. (2000) Style poznawcze. W: J. Streiau (red) Psychologia. Podręcznik akademicki. Psychologia ogólna (t. 2, s. 761-782). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

6.    Nęcka, E. (1994) Inteligencja i procesy poznawcze. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls".