5032124530

18

Kognitywistyka. Studia w Instytucie Psychologii UAM

— kształtowanie umiejętności wieloaspektowego interpretowania zjawisk cyklu życia człowieka (refleksyjne i krytyczne posługiwanie się koncepcjami o różnym rodowodzie teoretycznym).

Treści programowe:

• Podstawowe problemy psychologii rozwoju człowieka (Zmienność ludzkiego zachowania a zmiana i rozwój. Rodzaje zmian rozwojowych: zmiany uniwersalne, wspólne, indywidualne. Zegar biologiczny i zegar społeczny. Zdarzenia punktualne i niepunktualne oraz ich konsekwencje dla rozwoju. Koncepcje periodyzacji biegu życia człowieka. Dzieciństwo, dorastanie i dorosłość jako trzy etapy życia. Koncepcja zadań rozwojowych wg R. J. Havighursta. Zadanie rozwojowe a kryzys rozwojowy. Zadania rozwojowe okresu dzieciństwa, dorastania i dorosłości.); • Obszary i wskaźniki rozwoju. Charakterystyka modeli zmiany rozwojowej (Zmiana a rozwój. Obszary rozwoju. Dwa podejścia do analizy rozwoju: mechanistyczne i organizmiczne. Opis a wyjaśnianie w badaniach nad rozwojem. Modele rozwoju: liniowy, stadialny, cykliczno-fazowy (charakterystyka faz w cyklu rozwoju, znaczenie regresu i kryzysu w cyklu rozwoju, cykl rozwoju a interwencja zewnętrzna). Przydatność modeli rozwoju w diagnostyce psychologicznej oraz jako podstawa różnych form pomagania. Koncepcja Jeana Piageta jako przykład modelu stadialnego. Koncepcja Erika H. Eriksona jako przykład modelu cykliczno-fazowego.); • Czynniki rozwoju człowieka (Rodzaje i klasyfikacja czynników rozwoju: związki między czynnikami rozwoju, wychowanie na tle innych wpływów otoczenia. Interakcja czynników rozwoju. Teorie rozwoju zakładające interakcję czynników rozwoju. Rola aktywności własnej podmiotu. Pojęcie dojrzewania i uczenia się. Relacja między dojrzewaniem i uczeniem się a rozwojem. Koncepcja okresów krytycznych, optymalnych i sensytywnych w rozwoju. L. S. Wygotskiego koncepcja strefy rozwoju aktualnego i najbliższego. Pogląd na relacje czynników rozwoju a koncepcja wspierania rozwoju.); • Problemy badawcze psychologii rozwoju (Problemy badawcze psychologii rozwoju człowieka: ope-racjonalizacja badanego zjawiska, operacjonalizacja pojęcia zmiany rozwojowej, konstrukcja modelu czynników istotnych dla badanego zjawiska. Podstawowe modele badań: mechanistyczny, organizmiczny, kontekstualny. Planowanie badań - etapy przygotowania i realizacji badania. Strategie prowadzenia badań: (a) diachroniczne i synchroniczno-funkcjonalne, (b) eksperymentalne i typu ex post facto, (c) badania kontrolujące wpływ wieku i przynależności do grupy pokoleniowej (badania poprzeczne, podłużne, sekwencyjne). Zasady doboru osób do badań. Czynniki uszkadzające trafność badań nad rozwojem.); • Rozwój człowieka a środowisko (Historia badań nad kontekstem rozwoju człowieka. U. Bronfenbrennera koncepcja społecznego środowiska rozwoju. Środowisko rozwoju a kontekst rozwoju. Charakterystyka kontekstu wewnętrznego (biologicznego) i zewnętrznego (fizycznego i społecznego). Interakcja kontekstu wewnętrznego i zewnętrznego. Poziomy analizy kontekstu społecznego: relacje interpersonalne, wewnątrz-grupowe, między-grupowe, wewnątrz-instytucjonalne, między-instytucjonalne, lokalne. Konteksty rozwoju wg modelu Frances D. Horowitz: poziom kulturowy, społeczny, wychowawczy i bezpośredniej stymulacji.); • Tożsamość jako podstawowy obszar i cel rozwoju (Tożsamość indywidualna a tożsamość społeczna. Kształtowanie się tożsamości w cyklu życia. Formowanie się tożsamości wg koncepcji Jamesa E. Marcii (cztery statusy tożsamości) - waga eksploracji i podejmowania zobowiązań (commitment) w okresie dorastania. Pojęcie i trzy rodzaje tożsamości wg E. H. Eriksona: tożsamość typu wholeness, totality i difusion/confusion. Osiem etapów rozwoju ego wg E. H. Eriksona — etapy rozwoju tożsamości indywidualnej w cyklu życia. Trzy wątki w rozwoju ego wg R. D. Logana (wątek instrumentalny, egzystencjalny i osiowy). Jakość tożsamości a funkcjonowanie człowieka w okresie dorosłości.)

Literatura:

1.    Brzezińska, A. (2000). Społeczno psychologia rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

2.    Erikson, E. H. (1997). Dzieciństwo i społeczeństwo. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.

3.    Piaget, J. (1969). Punkt widzenia Piageta. Psychologia Wychowawcza, 12 (5), 509-531.

4.    Skinner, B. F. (1987). Pół wieku behowioryzmu. Przegląd Psychologiczny, 30 (1), 13-33.

5.    Wygotski, L. S. (2002). Wybrane prace psychologiczne II: dzieciństwo i dorastanie. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.

6.    Brzezińska, A. Lutomski, C. (red.). (1994, II wyd. 2000). Dziecko w świecie ludzi i przedmiotów. Wydawnictwo Zysk i S-ka.

7.    Brzezińska, A. Lutomski, G„ Smykowski, B. (red.). (1995, II wyd. 2000). Dziecko wśród rówieśników i dorosłych. Wydawnictwo Zysk i S-ka.

8.    Brzezińska, A., Czub, T., Lutomski, G., Smykowski, B. (red.). (1995, II wyd. 2000). Dziecko w zabawie i świecie języka. Wydawnictwo Zysk i S-ka.

9.    Socha, P. (red.) (2000). Duchowy rozwój człowieka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

10.    Trempata, J. (1999). Koncepcje rozwoju człowieka. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (tom I, s. 256-282). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.