5032124529

Kognitywistyka. Studia w Instytucie Psychologii UAM

Nazwa przedmiotu: Psychologia ewolucyjno-rozwojowa Autor programu: prof. dr hab. Anna Brzezińska

Założenia:

Psychologia rozwoju jest dyscyplinę o bogatej historii, przeszła przez różne stadia rozwoju od zajmowania się głównie okresem dzieciństwa (psychologia dziecka) i poszukiwania ogólnych prawidłowości rozwoju w różnych obszarach funkcjonowania człowieka (rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego) po analizowanie - w ujęciu holistycznym, interakcyjnym i systemowym - indywidualnych dróg rozwoju w okresie całego życia, tj. od narodzin po kres życia (tzw. life-span development approach).

Powstało wiele teorii tego, czym jest rozwój. Większość z nich ma jednak nadal status teorii jedynie opisujących, a nie wyjaśniających przemiany ludzkiego życia w różnych jego wymiarach i obszarach. Warto tu podkreślić, iż wyjaśnianiem zmienności ludzkiego życia zajmowało się wielu uczonych, nie tylko ci, którzy tradycyjnie zaliczani są do psychologów rozwojowych. Mam tu myśli wielkie koncepcje systemowe, dziś już uznane za klasyczne, takie jak psychoanaliza Freuda, Eriksona całościowa koncepcja rozwoju ego czy Wygotskiego psychologia kulturowo-historyczna.

Być psychologiem rozwojowym współcześnie nie oznacza już zajmowania się przemianami zachodzącymi u dzieci czy młodzieży. Oznacza to raczej przyjmowanie pewnej specyficznej, a mianowicie genetycznej perspektywy w wyjaśnianiu stałości i zmienności ludzkiego zachowania. Oznacza to także poszukiwanie odpowiedzi na pytanie

0 to, które obserwowane zmiany rozwojowe są wspólne dla ludzi we wszystkich kulturach, które odnoszą się tylko do danej kultury czy grupy społecznej w ramach tej kultury, a które dotyczą pojedynczych osób.

Najogólniej zatem cel poszukiwań psychologii rozwoju człowieka można określić jako badanie i wyjaśnianie różnych obserwowanych u ludzi wzorów rozwoju. Każdy z tych wzorów ujawnia jakiś rezultat wzajemnego na siebie oddziaływania czynników biologicznych i oddziaływań środowiskowych. Koncepcje czy teorie powstające na gruncie psychologii rozwoju usiłują rozwikłać tę właśnie zagadkę: jak i pod wpływem czego kształtują się losy życiowe człowieka?

Przedmiot Psychologia rozwoju stanowi szeroką podstawę dla wielowątkowych i wielopoziomowych analiz zjawisk związanych zarówno z byciem podmiotem rozwoju, jak i byciem jego obserwatorem. Obie te perspektywy: rozwijającego się człowieka i człowieka reflektującego się nad rozwojem stanowią, wzajemnie dopełniające się, aspekty tego samego zjawiska — świadomego uczestnictwa w rozwoju. Takie ujęcie pozwala na zadawanie pytań zarówno o to, jak rozwija się człowiek, jak i o to, jakich kategorii, metod, strategii używa on dla opisu

1 wyjaśniania swojego rozwoju oraz jak uzyskana dzięki ich zastosowaniu głębsza samoświadomość zwrotnie wpływa na charakter jego rozwoju.

Przyjmowana przeze mnie społeczna perspektywa analizy zjawiska rozwoju oznacza, iż proponuję spojrzenie na rozwój psychiczny człowieka w związku z jego społeczno-kulturowymi uwarunkowaniami. Przedmiotem rozważań są problemy pojawiające się na styku potrzeb i oczekiwań rozwijającej się jednostki z ofertami, jakie dla ich spełnienia tworzy kontekst społeczno-kulturowy jej życia. Uważam, że ta perspektywa nie tylko rozszerza ogląd rzeczywistych uwarunkowań rozwoju człowieka, ale pozwala na pogłębienie wiedzy o dynamicznych zależnościach między splatającymi się w toku rozwoju ontogenetycznego wątkami dotyczącymi Arystotelesowskiej Triady: Polis, Psyche i Soma. Pozwala także na ujęcie rozwijającego się człowieka jako sprawcy zmian zachodzących tak w nim samym, jak i w jego otoczeniu, szczególnie w relacjach wiążących go z innym ludźmi.

Cele:

— uwrażliwienie na problem istnienia zależności pomiędzy jednostkowym cyklem życia człowieka a szeroko rozumianym kontekstem kulturowo-społecznym, w jakim on żyje i działa, który z jednej strony wpływa na człowieka, a z drugiej jest przezeń kształtowany i modyfikowany;

— dostarczenie wiedzy umożliwiającej rozumienie prawidłowości charakterystycznych dla tej zależności odnoszących się do człowieka in abstracto („typowego" człowieka w danej fazie życia, tj. dzieciństwa, dorastania, dorosłości), ale jednocześnie zależy mi, by studenci umieli korzystać z tej wiedzy przy definiowaniu i rozwiązywaniu realnych problemów życiowych swoich i innych ludzi;

— zainteresowanie studentów analityczno-rozwojowym podejściem do zjawisk cyklu życia człowieka; zależy mi też na tym, aby ów genetyczny vel dynamiczny sposób analizy został przeniesiony na inne dyscypliny i problemy psychologiczne, tzn. aby studenci umieli ujmować analizowane zjawiska jednocześnie w ich zmienności i wielorakim uwarunkowaniu;