8658359959

102 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

Analogiczna sytuacja panowała w Wielkopolsce, w Wielkim Księstwie Poznańskim, gdzie specyficzne stosunki narodowościowe i kulturalne tworzyły szczególny klimat dla funkcjonowania różnego typu bibliotek polskich. Charakterystykę tych bibliotek, ich zbiorów, działalności i ludzi z nimi związanych przedstawiła w swej najnowszej publikacji Bogumiła Kosmanowa [5]. Bibliotekarstwo w Wielkopolsce jest również przedmiotem rozważań Stanisława Kubiaka [6]. Autor skierowuje swą uwagę głównie na wydarzenia w okresie Polski Ludowej. Uzupełniając problematykę książki wielkopolskiej wskażmy pracę Tadeusza Ko-tłowskiego [7] omawiającą i systematyzującą ruch wydawniczy w Wielkopolsce w latach 1945-1980. Autor prezentuje poczynania wydawców wielkopolskich, charakteryzuje ich profil wydawniczy oraz ich dorobek, uwzględniając wydawców prywatnych, spółdzielnie wydawnicze, wydawnictwa katolickie, filie i oddziały wydawnictw warszawskich (m.in. PIW, PWN), Wydawnictwo Instytutu Zachodniego, Wydawnictwo Poznańskie, działalność wydawniczą Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, wyższych uczelni, Biblioteki Kórnickiej, Biblioteki im. E. Raczyńskiego, Muzeum Narodowego i innych placówek naukowych i kulturalnych.

Polską książką literacką XIX i XX w. zajął się Janusz Dunin w publikacji [8], którą określił jako „opracowanie [będące] rodzajem skrótowego, encyklopedycznego przeglądu znaków i oznak, jakich książka może być nośnikiem” (s. 8). Oto niektóre, spośród jedenastu, wybrane problemy: III. Tytuł i aparat orientacji wewnętrznej, VI. Zdobnictwo weumątrz książki, IX. Wpływ innych środków przekazu i sztuk na cechy książki. Całość uzupełnia Indeks osób, instytucji, czasopism i serii oraz 55 ilustracji. Gdy w swej pracy J. Dunin przykładowo charakteryzuje książkę dziecięcą i młodzieżową, Czesław Majorek prezentuje historię książki polskiej bliskiej każdemu dziecku polskiemu od 1910 r., historię elementarza Mariana Falskiego [9]. „To najważniejsza książka w życiu kilku pokoleń Polaków** — powiedziała niegdyś o tym elementarzu Maria Dąbrowska. Autor artykułu zwraca uwagę nie tylko na koleje losu elementarza, ale także na aktualizację zawartych w nim treści politycznych stosownie do zachodzących przemian w procesie historycznego rozwoju Polski. W tekst zostały wkomponowane reprodukcje okładek elementarza z lat 1910, 1922, 1931, 1934 i 1975. Cz. Majorek kończy rozważania następującym stwierdzeniem: „elementarz M. Falskiego spełnił i nadal spełnia wyjątkową rolę**.

Autorzy polscy z rzadka podejmują tematykę historii książki i bibliotek obcych, tym bardziej szczególne znaczenie należy przypisać opracowaniom, ktÓTe wyszły spod pióra naukowców innych specjalności niż historia Polski czy bibliotekoznawstwo. Oto Witold Wróblewski, filolog klasyczny z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, przedstawił na łamach Filomaty obfitujące w liczne perypetie dzieje biblioteki Arystotelesa, która — przechodząc z rąk do rąk — „mimo dramatycznych momentów przetrwała do I w. pjije. i znalazła się w Rzymie” 110]. Artykuł ten, powstały na marginesie zainteresowań profesjonalnych Autora, zawiera wiele elementów mogących inspirować bibliotekoznawców.

Wśród bibliotek współczesnych zwróćmy uwagę na biblioteki taśm magnetycznych zorganizowane głównie w ośrodkach obliczeniowych. Podstawowym narzędziem bibliotekarza jest tu komputer, a obiektem opracowania — taśma magnetyczna. Cele wykonywanych czynności pozostają te same, podobnie jak w bibliotece gromadzącej książki i czasopisma. Ogólny zarys metodyki postępowania przy opracowywaniu bibliotecznym zasobu biblioteki taśm magnetycznych przedstawiają Stefan Chmiel i Jadwiga Karpińska [11]. Zasadniczym problemem w zautomatyzowanych systemach informacji jest opis dokumentów. Omówieniem roli opisu, jego głównych elementów i ich funkcji w zbiorach, oznaczeniem elementów opisu przeznaczonego dla zautomatyzowanych systemów informacji, formatem opisu dokumentów w polskich systemach informatycznych zajęła się Zofia Moszczyńska-